Podcast: De familie Romeijn, Drie boeken

Vorige week en deze week maar twee recensies van podcasts. Ik luister genoeg, maar door drukten op mijn werk en daardoor drukte in mijn hoofd kom ik niet altijd tot schrijven. Dat komt wel weer. Deze keer een podcast over twee zussen die zich afvragen hoe hun overgrootvader in de oorlog was en een podcast over iemand die zijn gasten vraagt welke drie boeken mensen gelezen zouden moeten hebben.

De familie Romeijn

Het is mei, tijd van herdenken. Veel oorlog dus altijd in begin mei, in boeken, films en ook in podcasts. Vorige week besprak ik nog De Jodenverraadsters. Deze keer een overzichtelijke podcast, die je in een middag kunt beluisteren: De familie Romeijn, vier afleveringen van een kwartier, twintig minuten, waarbij de eerste aflevering een minuut of vijf langer is. De podcast werd gemaakt voor de VPRO.

Twee zussen, Aafke en Anneke Romeijn, beiden werkzaam in de muziek, net als hun ouders, doken in de familiegeschiedenis. Ze hadden als startpunt de verhalen op verjaardagen. Die gingen voor een deel over de oorlog. In hoeverre waren die verhalen waar? En wat ontbrak eraan?

Romans

Dat deed mij denken aan het startpunt van de roman En we noemen hem, van Marjolijn van Heemstra, over de 'bommenneef'. Ook dat was niet meer dan een onderhoudend familieverhaal en zij ging op zoek naar de feiten.

Bij de gezusters Romeijn gaat het om hun overgrootvader, Simon Romeijn, werkzaam bij de politie in de oorlog. Kun je in zo'n werkkring schone handen houden? Ook in dat geval dacht ik aan een boek; Wil, van Jeroen Olyslaegers. Ook oorlog, ook politie, en ook de gewetensvraag in hoeverre je mee kunt gaan met de bezetter.

Simon Romeijn had verschillende kinderen, waaronder de opa van Anneke en Aafke.  Een van de zonen sloot zich aan bij de SS en een andere zoon belandde in de gevangenis. Hoe was het met die zonen gegaan? De Romeijnzusters gaan op onderzoek uit.

Toon

De voice-over, zeker in het begin, is voorgelezen en ook nog heel erg op een voorleestoon. Gek genoeg wende dat toch aardig snel, maar het was misschien net iets boeiender geweest als de podcastmaaktsters live voor elkaar op een rijtje hadden gezet wat ze al wisten. Aan de andere kant is het aardig wat informatie en je wilt niets vergeten natuurlijk.

De zoektocht is levendiger. Je hebt het idee dat je erbij aanwezig bent, als de vrouwen in archieven snuffelen. Ze praten verder met deskundigen op het terrein van bijvoorbeeld de politie in de oorlog en van Nederlandse SS'ers. Soms had ik het idee dat ze zich wat onwetender voordeden dan ze zijn, maar misschien is dat ook nodig. Historische kennis wordt minder en daar zal de gemiddelde luisteraar ook last van hebben.

Als er een brief komt met informatie wordt er vaak iemand opgebeld met wie die informatie gedeeld kan worden. Voor die persoon is dat nieuws en de luisteraar heeft op dat moment dezelfde nieuwsgierige oren. Dat luistert prettig. Ook de wisseling van afstand (deskundigen) naar nabijheid (familieleden) houdt het verhaal levendig.

Soms gaat het snel. Bij het begin van aflevering (maar ik weet niet meer of dat de derde of de vierde was), dacht ik dat ik een stukje gemist had. Het bleek overigens niet echt een bezwaar. En een paar keer wordt het woord 'nakomeling' gebruikt als er 'nakomer' bedoeld wordt. Ja, ik blijf een frik.

Afstand

Het is een boeiende zoektocht die Aafke en Anneke op zich hebben genomen. Aan de ene kant kunnen ze dat onbekommerd doen: het is ver genoeg terug in de tijd en ze zullen geen last hebben van schaamte of schuldgevoel. Aan de andere kant staat er voor de familie ook best wat op het spel, wat je ook merkt als je de vader hoort, die de zoektocht steunt, maar ook gematigder lijkt in zijn enthousiasme. Voor hem is de afstand net wat kleiner.

De zussen nemen hun taak heel serieus. Ze schrikken er niet voor terug om in een moeilijk doorzoekbaar archief te duiken of dikke boeken te lezen waarin misschien niet eens zo heel veel informatie staat waar ze wat aan kunnen hebben. Ze hebben enorm veel werk verzet.

Vormgeving

De vormgeving van de podcast is overigens uitstekend. De zussen Romeijn weten van wanten wat de muziek betreft en dat merk je. Mooie bedjes onder de gesproken tekst en fraaie omlijsting. Zo, dat je het merkt, maar dat het niet de tekst verdringt.

Je kunt De familie Romeijn in hapjes consumeren, maar je kunt ook alle gangen van de maaltijd na elkaar naar binnen schuiven. Het blijft goed smaken.

Meer informatie vind je op de site of in het artikel in de VPRO-gids.

Drie boeken

Er zijn tientallen podcasts op te noemen die bestaan in het houden van een gesprek met iemand. Eigenlijk is elk goed interview het beluisteren wel waard, maar er is zo veel. Er is geen tijd om naar alles te luisteren en over niet alles in dit genre kan ik schrijven. 

Nog niet zo lang geleden probeerde ik Drie boeken, een podcast van Wim Oosterlinck, uit België. Hij vraagt aan verschillende mensen welke drie boeken iemand gelezen moet hebben. Over die drie boeken praat hij door. Daarbij komen er altijd ook andere boeken ter sprake, want het is natuurlijk onmogelijk om slechts drie boeken te noemen. 

Namen

Omdat ik een Nederlander ben, zeggen de namen van de meeste gasten van Oosterlinck mij weinig. Alleen deze kende ik: Lectrr, Mark Eyskens en Steven Van Watermeulen, die ik ooit zag spelen in De kus van de spinnenvrouw. En sinds kort ken ik de naam Sofie Lemaire, van De wereld van Sofie. 

Eigenlijk blijkt het helemaal geen bezwaar dat ik geen beeld heb van de geïnterviewden. Sterker nog: in enkele weken tijd heb ik een stuk of acht afleveringen beluisterd en ik ben van plan om ook de rest tot mij te nemen. 

Diversiteit

Ten eerste is er een enorme diversiteit. Om te beginnen in leeftijd. Oud-politicus Mark Eyskens werd geboren in 1933, slam poet Lisette Ma Neza in 1997. Ook de beroepen van de mensen lopen uiteen. Door die verschillen is er ook diversiteit in de boeken die ze lezen. Dat is zowel fictie als non-fictie, zowel Nederlands als buitenlands, van cartoonbundel tot gedichtenbundel, van kinderboek tot klassieker uit de literatuur. 

De formule zorgt ervoor dat mensen zorgvuldig kiezen. Tijdens het gesprek komen er dan nog andere boeken naar boven en gelukkig is er tijd voor om daar ook even op in te gaan. De bisschop Luc Van Looy (inmiddels met emeritaat) koos bij zijn drie boeken niet de Bijbel. Daar had hij niet aan gedacht. 

Veel podcasts beginnen tegenwoordig met de hoogtepunten uit de afleveringen. Dat was misschien ooit origineel, maar tegenwoordig is het een cliché. De presentator van Drie boeken doet het anders: hij kondigt enkele onderwerpen aan en die zijn goed gekozen, want je wilt wel weten wat bijvoorbeeld een bisschop te melden heeft over Het Lam Gods. Soms is er een verrassend begin, bijvoorbeeld bij Johan Stuer: uit het niets begint die aflevering met een gedichtje bij monde van en van de hand van de gast. 

Eigen terrein

In de tijden voor corona ging Oosterlinck bij zijn gesprekspartners op bezoek en natuurlijk wordt er dan een vraag gesteld over de boeken die er in het huis zijn. Ik denk dat het feit dat de geïnterviewde zich op eigen terrein bevindt ook al zorgt voor een ontspannen sfeer. 

Oosterlinck is nieuwsgierig en wil heel graag weten waarom het boek belangrijk is voor degene met wie hij praat. Je praat gemakkelijk tegen iemand die zo nieuwsgierig is naar de boeken waarover jij enthousiast bent. Dat zijn toch al boeken waar je graag over vertelt, omdat je iedereen het genot gunt dat jij ervaren hebt. 

Aan het eind probeert Oosterlinck een lijn te zien: wat zeggen deze boeken over degene die ze gekozen heeft. Dat is soms ook voor de gast onthullend. Ter afsluiting worden de boeken nogmaals genoemd en soms is er een toegift. In de aflevering met Lisette Ma Neza leest de gast ter afsluiting een gedicht voor.

Drie boeken vind je op de bekende podcastplatforms, maar het verdient zeker ook aanbeveling om de website van Oosterlinck te bezoeken.