Al een tijdje vind ik dat ik meer moet lezen van sommige auteurs die enigszins in de vergetelheid zijn geraakt. Een ervan is Ina Boudier-Bakker. Haar roman De klop op de deur (1930) las ik tien jaar geleden en daarna duurde het tot 2024 voordat ik De eeuwige andere (1959) las en van dat boek heb ik erg genoten. Daarom wilde ik niet zo lang wachten voordat ik weer wat van haar las. Dat werd Twee voeten (1928).
Twee voeten was de roman die aan De klop op de deur voorafging. Ik had het idee dat ze met die laatste roman haar roem voorgoed vestigde, maar ze was al voor die tijd alom aanwezig: toneelstukken van haar kwamen op de planken, ze was te horen op de radio, ze hield voordrachten en in krantenstukjes werd naar haar verwezen.
Waarachtige moeders
Zo vond ik een stukje in Limburgsch Dagblad van 15 juni 1928 over waarachtige moeders. Het verscheen ook in andere kranten. In de Volkskrant bijvoorbeeld was het te lezen op 19 januari 1929. De auteur wordt niet vermeld. Die verwijst naar de opvatting van Boudier-Bakker over hoe moeders zich zouden moeten gedragen, maar daar wordt geen bron bij vermeld. Een deel van het stukje plak ik hieronder.
 |
| Limburgsch Dagblad, 15 juni 1928 |
Blijkbaar verzet Boudier-Bakker zich tegen ontwikkelingen die toen als modern golden: vrouwen die roken, die hun armen onbedekt laten, te veel aan sport doen, hun haren te kort dragen en te korte rokken dragen. Dat waren toen nog geen minirokken, maar de kuiten zullen wel zichtbaar geweest zijn.
Ook in sommige recensies van haar roman/novelle Twee voeten wordt Boudier-Bakker tegenover jongere auteurs gezet.
.jpg) |
| Utrechtsch Provinciaal en Stedelijk Dagblad, 24 december 1928 |
Greta
In Twee voeten ontmoeten we een jonge vrouw, Greta Kovels, die trouwt met een musicus, die in zijn onderhoud moet voorzien door muzieklessen aan huis te geven. In de loop der jaren worden er kinderen geboren, van wie er ook eentje sterft. De kinderen groeien op, gaan het huis uit en de ouders worden oud.
Greta heeft altijd veel gehad aan het contact met haar veel oudere neef Bartof, op wie ze het zicht een tijdje kwijtraakt. Pas na de dood van haar kind ontmoet ze hem weer. Het boek eindigt met de dood van Greta.
Op sommige momenten weet Boudier-Bakker de lezer, deze lezer althans, te raken, met de tragiek van Greta. Maar op veel momenten stoorde ik mij aan al die voeten in het boek. Het verhaal gaat niet alleen over de twee voeten van Greta, maar over de voeten van bijna alle personages. Ze hoort de voeten van de leerlingen op de trap bijvoorbeeld.
Voeten
De beeldspraak van de voeten komt veelvuldig terug. Greta's man zegt dat zij niet bij hem in de pas kan blijven.
En ze keek naar beneden, naar haar twee kleine voeten, die hun best deden, en er daarbij vreemd stumperig uit zagen. Als verdwaald in een wereld waar zij zich onbeholpen gedroegen.
Elke keer weer die voeten - dat werd me wat te veel. En waarom juist de voeten en niet de handen of de haren? Het maakte op mij een gekunstelde indruk.
Ik moet wel zeggen dat Boudier-Bakker de aandacht voor de voeten consequent volhoudt, tot aan het eind, als ze sterft.
In het smalle bed, waar haar voor het eerst de ruimte gelaten werd, glimlachte zij-ademloos.Haar voeten, de misvormde blauwverkleurde, straalden ongezien een wondere schoonheid uit: zij waren begonnen, dat andere, verrre paar in te halen.
De moeder dacht aan de vijf paar kleine voeten onder tafel, die zij het belangrijkst van alles in huis gevonden had. Den levensmarsch hadden zij ingezet - maar de zang, dien zij erbij gehoord had in die gelukkige kinderjaren - de zang was verstomd. Deze voeten zongen niet.
Als ze ouder wordt, ziet haar man dat ze tegenwoordig zo slecht loopt. Hij lijkt nu pas echt aandacht voor haar te hebben. Dat is geloofwaardiger.
In de recensies is er vooral lof. Twee voeten werd in afleveringen voorgepubliceerd in De Gids en in kranten werd vaak verteld wat er in die tijdschriften te lezen was. De novelle werd verschillende keren positief genoemd.
Nergens belachelijk
Henri Borel vertelt in Het vaderland van 25 november 1928 het verhaal zo ongeveer na, met als afsluitende zin: 'Ja, dit is een mooi boekje, dit boekje van Twee voeten.'
En de schrijver van de 'Letterkundige kritiek' van het Utrechtsch Provinciaal en Stedelijk Dagblad van 24 december, die ik hierboven ook al citeerde, vond dat het Boudier-Bakker juist goed was gelukt om de voeten overal terug te laten komen in het boek.
 |
| Utrechtsch Provinciaal en Stedelijk Dagblad, 24 december 1928 |
Gesloten hemel
Kritiek was er ook wel, in bijvoorbeeld het protestantsch-christelijke literaire tijdschrift Opwaartsche wegen (jaargang 7, 1929 - 1930), waarin W. Kramer niet kritisch is op de stijl of de compositie, maar erop wijst dat het zo tragisch is dat de personages geen perspectief hebben, omdat ze niet geloven.
Dat is de armoede in de levensverbeelding van Ina Boudier-Bakker, de donkere gesloten hemel die over al de levens die zij verbeeldt zijn troosteloos grauw licht zeeft. Hun horizon reikt niet uit buiten het tijdelijke. Daarom wordt hun gemis en begeren niet gelouterd tot het heilig heimwee van het geloof. Er is geen sterkend uitzicht op een toekomst, waar alle lijden tot genade van begrijpen klaart. Daarom ook is het sterven in deze romans van zo diepe tragiek. Het is een dof wegzinken in het niet-zijn van het lichaam, dat geen kracht meer heeft om te genieten zijn schamel genot, om te lijden. Het is de begeerde verlossing uit de doelloze marteling die ‘leven’ heet.
Mij viel Twee voeten een beetje tegen, al zie ik ook wel dat Boudier-Bakker wel schrijven kan. Maar ze houdt in dit boek wel erg hardnekkig vast aan het voetenbeeld. Ik was tijdens het lezen blij als er ook eens wat anders ter sprake kwam, zoals de problemen die neef Bartof ondervindt als fabrikant. Er komen concurrenten op en die geven de nekslag aan zijn winsten, terwijl de arbeiders ontevreden zijn en met looneisen komen.
Boudier-Bakker heeft een omvangrijk oeuvre, waarvan ik slechts een klein deel gelezen heb. Ik kan nog even vooruit en het lijkt me goed dat ik van tijd tot tijd wat van haar lees, zodat ik me er een meer afgewogen beeld van kan vormen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten