Ach, wat hou ik toch van de verhalen over Maurits Cornelis van Esk, gevangen in dromen! Eerder schreef ik over de albums De oorsprong en Wachten op K... In beide plaatste de stripmaker Marc-Antoine Mathieu zijn hoofdpersoon in een wonderlijke wereld. We volgen zijn verhaal, maar tegelijkertijd zet dat ons aan het nadenken over de manier waarop dat verhaal verteld wordt.
In Het proces komen we weer in een opmerkelijke wereld terecht. De klok van M.C. van Esk loopt niet helemaal gelijk. Als hij 's ochtends uit bed valt, blijkt hij de tijd te volgen van zijn klok. Maar er is ook een Van Esk die precies op tijd leeft, zodat er twee Van Esken zijn, die elkaar ook kunnen ontmoeten.
Net als in de vorige albums worden absurditeiten als vanzelfsprekendheden gepresenteerd. Van Esk woont klein, zo te zien maar in een enkele ruimte, maar door de nijpende woningnood heeft hij inwoning gekregen: er is een man die in een soort kast woont en dus rechtop, vastgesnoerd in zijn bed, moet slapen. Hoe vervreemdend dat ook is, je gaat erin mee, omdat je blijkbaar terechtgekomen bent in een werkelijkheid waar andere regels gelden dan in de onze.
Droomwereld
Dat alles lezen we in hoofdstuk 1. De volgende hoofdstukken heten 'De droomfabriek', 'De nachtmerrie van het plafond', 'Op zoek naar de verloren droom', 'Infra-droom of ultra-realiteit' en ten slotte 'Af bij terug'. Uit de titels blijkt al dat we meekijken in een soort droomwereld.
Maar in zijn dromen bezit Van Esk een zekere luciditeit: hij beschouwt zijn droomwereld en kijkt hoe hij zijn weg in die wereld kan vinden.
Een stripfiguur weet over het algemeen niet beter of het platte vlak waarin hij leeft is zijn wereld. Maar Van Esk kan rechtop over de bladzijden lopen waarin zijn verhaal verteld wordt, waarmee hij een blik op zijn wereld krijgt, die anderen niet vergund is.
Mogelijkheden van het medium
Al in eerdere recensies wees ik op de verwijzingen naar M.C. Escher en Kafka. Die blijven ook hier in stand. De mooiste vondst, die laat zien wat er allemaal mogelijk is in een stripalbum, is die van de vortex, waar ik verder niets over zeg, om de verrassing niet weg te nemen.
De naam zegt het al: het gaat om een draaiende beweging, om een spiraal. Die spiraal vinden we al op de eerste pagina, de veer van de klok, die alles in gang zet. Maar hij komt ook terug in de vorm van het dromenarchief, of in het bordspel dat twee mensen spelen. Het zit allemaal geraffineerd in elkaar.
Van Esk komt erachter dat hij uit zijn droom gestapt is en dat hij de droom weer terug moet vinden om weer samen te vallen met zichzelf. Zeer fraai is de laatste pagina, waar het op uitloopt. Ook hier weer een spiraal.
Het proces is een duizelingwekkend verhaal over dromen en werkelijkheid. Heel grappig, maar ook ernstig. Blijkbaar kan dat uitstekend samengaan.
De tekening
Ontroerend en in zekere zin ook duizelingwekkend is het album De tekening. Het verhaal begint met een begrafenis. Emile moet afscheid nemen van zijn vriend Edouard. Edouard is dood en begraven, maar is hij ook weg? Emile krijgt nog een brief van hem en in een soort depot treft hij een gravure van Edouard aan. Het is een afbeelding van diens atelier.
Als hij de tekening nauwkeuriger bekijkt, blijkt dat bij inzoomen zich steeds weer details prijsgeven, alsof je in de wereld van de tekening kunt duiken. Emile kopieert stukjes van de tekening en vergroot die uit, waarmee hij succes heeft, maar hij blijft intussen op zoek naar het mysterie van de tekening, naar wat Edouard daarin verborgen heeft.
Hij komt een heel eind, zeker als hij merkt dat het woord 'spiegeling' een rol speelt en dat er ook nog een parallel is met het universum. Hij nadert Edouard steeds meer, zeker als hij ontdekt dat ook kleur belangrijk is. Dat valt meteen op in een album dat verder in zwartwit is uitgevoerd.
Rouwen
Net als bij de andere albums blijkt hier de fictie, de tekening, een wereld op zich te zijn, maar De tekening gaat ook om rouwen. Edouard is overleden, maar Emile zoekt hem, probeert hem te naderen, zelfs nu hij dood is.
Hierbij moest ik sterk denken aan de gedichten van Gerrit Achterberg, in wiens werk de gestorven geliefde een belangrijk thema is. De dichter probeert met de taal de geliefde te naderen. Het gedicht 'Contact' eindigt met:
ik smeed het woordEigenlijk leggen zowel de 'ik' in de gedichten van Achterberg als Emile in De tekening niet neer bij het definitieve van de dood. Zo lang ze dichten of tekenen is de ander er. Het getuigt niet van de liefde die er is tot de dood scheiding brengt, maar tot die samenvoegt.
dat naar u heet,
en ik besta
bij de gena
van deze blinde bezigheid.
De tekening is net zo fascinerend als de andere albums van Marc-Antoine Mathieu, maar veel gevoeliger. Mooi. Mooimooimooi.
Titels: Het proces. De tekening.
Tekst en tekeningen: Marc-Antoine Mathieu
Uitgever: Sherpa
Haarlem 2022, 48 blz. per deel, 24,95 euro per deel. (hardcover)
 |
| Het proces |
 |
| De tekening |
 |
| De tekening |
Prikkelend zoals je over dit album schrijft. (Ik vraag me opeens af waarom ik dit een album noem en niet een boek maar dat terzijde)
BeantwoordenVerwijderenDeze Marc-Antoine Mathieu is voor mij een nieuwe naam. Maar Kafka en Escher zijn dat zeker niet dus dat prikkelt mij dan.
Deze gaat op mijn wensenlijst.
Ik word altijd enthousiast van Mathieu, omdat je het idee hebt dat hij steeds de grenzen van het medium strip opzoekt. Zijn eerdere albums zijn ook zeer de moeite waard.
BeantwoordenVerwijderenGrenzen opzoeken klinkt ook altijd als een vette pré.
BeantwoordenVerwijderen