Lezing Klaas Hendrikse

Op zondag 20 september was Klaas Hendrikse in Zetten om daar een lezing te houden in de Vluchtheuvelkerk. Intussen heeft daar al een hele reeks aan lezinggevers gesproken: van Bas Haring tot Liesbeth Labeur, van Willem Aantjes tot Margreet de Heer en van Joke van Leeuwen tot Lenny Kuhr. Hendrikse sprak over het onderwerp van zijn boeken Geloven in een god die niet bestaat en God bestaat niet en Jezus is zijn zoon.

Bij geloven draait het volgens Hendrikse om ervaringen. Het woord 'God' is leeg wanneer je er niets bij ervaart. Als verschillende mensen vergelijkbare ervaringen hebben, zullen ze daar verschillende verwoordingen en verschillende percepties van hebben. Als iemand een moeilijke periode te boven gekomen is, kan hij zeggen dat God hem daar de kracht voor gegeven heeft, maar ook dat hij er de kracht voor gevonden heeft.

De ervaring van wie God is of wat hij doet, is niet statisch: niemand gelooft meer op de manier waarop hij als peuter geloofde. Het zou daarom ook niet goed zijn om God te definiëren en hem daarmee vast te leggen.

Hendrikse doet geen uitspraak over het al of niet bestaan van transcendentie. Die is immers onbelangrijk als je de ervaring als ijkpunt neemt.

In zijn verhandeling over Jezus nam Hendrikse een lange aanloop. De eerste godsdiensten zijn ongetwijfeld natuurgodsdiensten geweest, waarin religie gekoppeld werd aan de gang van zaken in de natuur en de vragen die die oproept. Dat de zon ondergaat en weer opkomt werd bijvoorbeeld verbonden aan een zonnegod die overdag heerst en 's nachts moet strijden om de volgende dag weer als zon te kunnen schijnen.

Naast het ritme van dag en nacht is er de cirkelbeweging van de seizoenen. Ook daarbij zie je een afwisseling van licht/leven/warmte en duisternis/dood/kou. Men was dus zeer vertrouwd met de gedachte dat iets een tijdlang dood kon zijn en dat daarna het leven weer begint. Zo bezien was de opstandingsgedachte niets nieuws.

Paulus verkondigde Christus, toen er nog niet zoveel kennis over hem verspreid was; de evangeliën waren immers nog niet geschreven. Tijdens die tocht moet hij geconfronteerd geweest zijn met sterke verhalen over ander goden, die bijvoorbeeld water in wijn konden veranderen of mensen konden opwekken uit de dood. De Christus die Paulus verkondigde kon zich natuurlijk met die goden meten.
Die verhalen zullen ook in de evangeliën terechtgekomen zijn, is Hendrikses theorie.

De verhalen die we over Jezus kennen zijn dus een verknoopsel van de mythen uit de natuurreligies, het Joodse verhaal van een verlosser die komen zou, de sterke verhalen die Paulus gehoord en verteld heeft en het leven van ene Jezus van Nazareth, die mogelijk echt geleefd heeft, maar aan wie veel daden zijn toegeschreven die hij in werkelijkheid waarschijnlijk niet bedreven heeft.

Hierbij moest ik denken aan de epische concentratie rond een figuur als Karel de Grote, die in verschillende Middeleeuwse ridderromans een rol speelt. Ook aan hem worden daden toegeschreven waarvan maar de vraag is of ze op zijn conto geschreven kunnen worden. Van sommige is aantoonbaar dat hij ze niet bedreven kan hebben, omdat ze stammen uit de tijd die voor of na het leven van Karel de Grote ligt.

Na de lezing werden er nog wat vragen gesteld, die helder door Hendrikse werden beantwoord en daarna was er koffie, tijdens welke verder werd gepraat. Het zou me niet verbazen als er ook thuis nog flink nagepraat is.

Bij het verslag hierboven moet ik wel een voorbehoud maken. Tijdens de lezing heb ik geen aantekeningen gemaakt en pas een uur of zes later schreef ik dit bericht. Interpretatie en weergave van het gezegde zullen mogelijk door elkaar lopen en het zou zomaar kunnen zijn dat ik dingen niet goed onthouden of begrepen heb.

Wie het precies wil weten, zal de boeken van Klaas Hendrikse moeten lezen. Het is de bedoeling dat er een vervolg op deze lezing komt. Daartoe gaat de Vluchtheuvelkerk binnenkort Edward van der Kaaij benaderen om hem te vragen om te komen spreken. Van der Kaaij schreef een boek waarin hij het standpunt verdedigt dat Jezus nooit bestaan heeft. Hij legde dat ook uit in een interview. Dat resulteerde in een voorlopig preekverbod. Graag horen we hem uitleggen hoe hij tot zijn bevindingen gekomen is.