Metro 2033 (Dmitry Glukhovsky / Peter Nuyten) Deel 1: Daar waar de wereld ophoudt

Intussen zijn er zo veel films en strips die zich 'post-apocalyptisch' noemen, dat we er automatisch beelden bij krijgen: een wereld die door een ramp verwoest is en een groepje overlevers dat zich moet zien te redden. We zien desolate landschappen, autowrakken, vernielde gebouwen.

Het genre heeft blijkbaar iets aantrekkelijks. Aan de ene kant wordt er inventiviteit gevraagd om je met beperkte middelen te kunnen redden en aan de andere kant bestaat de mogelijkheid om samen iets nieuws op te bouwen, nu de oude structuren niet meer bestaan. Ook speelt de gedachte dat in tijden van extreme spanning de ware aard van de mens bovenkomt. Zal de mens vechten voor lijfsbehoud, ook als het ten koste van anderen gaat? Of blijkt de mens juist ruimhartig en opofferingsgezind te zijn?

Roman

Dmitry Glukhovsky schreef al op jonge leeftijd de roman Metro 2033, maar vond geen uitgever die erin geïnteresseerd was. Pas nadat de roman op internet bekend werd, werd het boek in 2005 gepubliceerd, waarna het zijn weg naar een groter publiek vond. Er verschenen twee vervolgdelen en ook de gamewereld bleek interesse te hebben. Nu is het boek verstript. Het tekenwerk is van Peter Nuyten, die ook het scenario schreef op basis van de roman. Bij uitgeverij Arboris verscheen deel 1: Daar waar de wereld ophoudt. 

Ook in deze roman leven we in de tijd na de verwoesting. We schrijven 2033. Op aarde heeft een atoomoorlog gewoed, zodat er bovengronds niet te leven is. Onder Moskou houden mensen zich staande in metrostations, verbonden door een netwerk van metrolijnen. De mensen zijn verdeeld in verschillende groepen die bondgenootschappen sluiten en elkaar bestrijden. Er is ondergronds een nieuwe samenleving ontstaan. Behalve andere groepen mensen zijn er meer bedreigingen: grote ratten en verwilderde, gemuteerde wezens. 

Artjom

De jongeman Artjom Soechoj is de hoofdpersoon. Zijn oom is stationshoofd van Volksvlijt, dus Artjom ziet van dichtbij hoe de samenleving waarin hij opgegroeid is bestuurd wordt. Hij komt in contact met Hunter, die een belangrijke missie heeft. Hij vraagt van Artjom om zijn back-up te zijn: als hij niet terugkomt, moet Artjom de missie volbrengen. Daarvoor zal hij wel moeten reizen naar een ander station, Polis, met alle gevaren van dien. Artjom neemt de opdracht aan en moet die dan ook daadwerkelijk uitvoeren. 

Artjom is niet alleen een geharde strijder, hij is ook een getormenteerd figuur, die van tijd tot tijd geplaagd wordt door nachtmerries. Niet alleen maakt hem dat menselijk en misschien zelfs kwetsbaar, maar in het scenario is dat ook de gelegenheid om iets te vertellen van het verleden. Hoe meer de lezer weet van Artjom, hoe gemakkelijker hij zal meeleven. 

Het is het gemakkelijkst als je als lezer meegaat in het verhaal en de wereld accepteert waarin de gebeurtenissen zich afspelen. Wel heb ik de neiging om vragen te stellen over praktische zaken. Hoe is de voedselverstrekking in deze wereld? De stations waren al voor de verwoesting ingericht als schuilkelders, maar voor hoe lang is er eigenlijk eten? Worden er gewassen geteeld ondergronds en hoe dan? De enige verwijzing daarnaar gaat over het telen van paddestoelen en ik kan me voorstellen dat dat ondergronds kan.

De mensen zitten vrij goed in hun kleding, er zijn wapens en er zal ook brandstof zijn voor de voertuigen. Er wordt zelfs gerookt. Is er een tabaksindustrie? Het zijn vragen die naar boven komen, bij mij althans, maar waar nog niet het begin van een antwoord op gegeven wordt. Maar goed, laten we aannemen dat dat allemaal geregeld is en de situatie accepteren zoals die ons voorgesteld wordt. 

Queeste

De tocht verloopt volgens de wetten van de queeste: er doemen onderweg problemen op die overwonnen moeten worden. En of zo'n missie slaagt is natuurlijk lang niet zeker. Ook Hunter heeft het, ondanks zijn ervaring, niet gered. Omdat er een overkoepelende spanningsboog is (Lukt de missie?), heeft het verhaal richting: je houdt het einddoel in het oog en elke gebeurtenis brengt je iets dichter bij dat doel. Dat leest prettig. Aan het eind van dit eerste deel legt Artjom contact met een jonge vrouw, Michaela, wat ongetwijfeld gevolgen zal hebben voor het volgende deel. Dat maakt nieuwsgierig. 

Wel is er aardig wat tekst. Ik heb het idee dat daar nog wel wat in gekapt had kunnen worden. Wellicht heeft Nuyten daarvoor net iets te veel respect voor de roman gehad. Verschillende dialogen hadden aan snelheid kunnen winnen als ze tot de kern waren teruggebracht. Ook had de tekst op sommige plaatsen wat soberder gekund qua verwoording. Ik denk aan zinnen als: 

Het waren smerige, dodelijke, monsterlijke ratten, die recht uit de darmen van de duivel leken te komen: duistere tunnels waarvan niemand kon geloven dat die ooit door mensenhanden waren gemaakt.

Een ronkend begin met drie bijvoeglijke naamwoorden en die darmen van de duivel zijn net zo bombastisch. En waarom zou iemand niet willen geloven dat metrotunnels door mensenhanden zijn gemaakt? Ik heb het idee dat de tekst indruk probeert te maken, de stemming probeert te beïnvloeden. Maar dat moet in de eerste plaats van het goede verhaal komen en niet door een verteller die roept dat het zo smerig, zo monsterlijk, zo duivels is. Ik kan mij vergissen, maar ik krijg door dit soort passages het idee dat de roman van Glukhovsky het meer moet hebben van de wereld die opgeroepen wordt dan van de stijl. 

Tekenwerk

Het tekenwerk van Nuyten is overigens in orde: de ongepolijste wereld waarin het verhaal zich afspeelt wordt goed opgeroepen. De grauwheid van die wereld wordt ook zichtbaar in de inkleuring. Die is passend, maar na heel veel bruin en grijs/blauw (en af en toe een klein beetje rood van het bloed) verlang je wel naar wat kleuren die oplichten. 

Metro 2033 heeft wel iets eigens, doordat het zich onder Moskou afspeelt en doordat er nagedacht is over het grote concept achter de wereld waarin de personages leven: welke groepen zijn er, hoe liggen de verhoudingen, waar zijn de dreigingen? Daardoor krijg je niet alleen een beeld van de wereld rond Volksvlijt, maar ook van verder weg. Er is een zekere stabiliteit in het station, maar die stabiliteit is kwetsbaar. De mogelijkheid van een verstoring, die ook de ondergang kan betekenen, zorgt voor intensiteit. 

Misschien had er met een iets strakker scenario net iets meer in gezeten, maar liefhebbers van het genre zullen gemakkelijk meegaan met het verhaal en dan is er genoeg te beleven. 

Dossier

Achterin is er een dossiertje opgenomen, waarin uitgelegd wordt wat de weg is geweest van roman tot strip. Die bladzijden worden verlucht met potloodtekeningen van Peter Nuyten, die goed laten zien hoe hij werkt. Zo brengt hij met arceringen behoorlijk wat schaduwen aan, waardoor er weinig wit overblijft. 

Enkele van die tekeningen zijn uitgewerkt in kleur, zodat je kunt zien hoe ze eruitzien als ze helemaal af zijn. Daar zitten een paar mooie staaltjes van tekenkunst bij. Als je het album uit hebt, kun je nog een hele tijd naar die tekeningen kijken.

Ook de cover is zo'n goed uitgewerkte tekening: je ziet Artjom in zijn eentje, met achter hem de duisternis, met twee dreigende ogen. Je vraagt je af of hij het in zijn eentje zal redden. 

De serie Metro 2033 zal in ieder geval uit vier delen bestaan. Uit de volgende delen zal duidelijk worden hoe het Artjom (en Michaela?) vergaat. 

Serie: Metro 2033

Deel 1: Daar waar de wereld ophoudt

Scenario en tekeningen: Peter Nuyten, op basis van een roman van Dmitry Glukhovsky

Uitgever: Arboris

z.pl. 2020; 64 blz. € 9,95 (softcover)