Een opsomming van tekortkomingen (Ine Boermans)

In mijn vorige bijdrage schreef ik dat ik Liefde, als dat het is van Marijke Schermer alleen al vanwege de titel wilde lezen, al kwam het er niet van. Waarom de ene titel voor mij zoveel aantrekkelijker is dan de andere, weet ik eigenlijk niet zo goed. De boeken van Thomas Verbogt bijvoorbeeld, lees ik met plezier, maar voor mijn gevoel lijken alle titels op elkaar. Dat zal wel onzin zijn, maar een Verbogttitel roept bij mij niet de inhoud van dat ene boek op. 

Een titel die mij ook meteen trof, is Een opsomming van tekortkomingen van Ine Boermans. Het boek verscheen in 2021 bij een uitgever waarvan ik nooit eerder heb gehoord, uitgeverij Orlando. Het boek van Boermans trok mijn aandacht en ik nam het op in de lijst met de beste boeken van dat jaar die ik niet las. 

De samenstelling van die lijst is op weinig meer gebaseerd dan de natte vinger, maar ik plaatste de roman van Boermans op de derde plaats. Het boek van Tobi Lakmaker (op nummer 1) las ik al heel snel nadat ik het lijstje publiceerde (zie hier) en van de nummer twee, Robbert Welagen las ik een ander boek. Lager in de lijst stond Karina of de ondergang van Nederland van Wouter Godijn (recensie.) en dat las ik ook. Alle drie de boeken nam ik op in de lijst met beste boeken die ik in 2022 las. 

Sins kort ben ik (opnieuw) lid van de bibliotheek en daar zag ik het boek van Ine Boermans staan. Zonder aarzelen nam ik het mee. Het blijkt een prachtig boek. 

De nieuwe psych

Een opsomming van tekortkomingen begint als de hoofdpersoon, Lot, voor het eerst haar nieuwe 'psych' bezoekt. Haar bezoeken aan deze man en hun gesprekken zijn de verhaallijn in het heden. Daartussendoor staan brieven aan haar overleden moeder en herinneringen, die soms verhalen zijn. Ze is namelijk net met een cursus begonnen en daarvoor schrijft ze ook over haar leven. 

Lot kampt met nare beelden en gedachten, bijvoorbeeld van concentratiekampen en van beren die moeten dansen op een gloeiende plaat. 

'Waar zou het volgens jou vandaan kunnen komen?' vraagt hij.

'Ligt het niet altijd aan je jeugd? antwoord ik. 

De jeugd van Lot is niet gemakkelijk. Haar ouders scheiden als ze vier is. Daarna woont ze bij haar moeder, Margot. Die heeft misschien niet altijd haar leven op orde, maar de band tussen moeder en dochter is goed. 

Vader

Volgens de omgangsregeling ziet Lot haar vader regelmatig. Vader dringt erop aan dat ze bij hem komt wonen als ze twaalf jaar oud is en zelf mag kiezen. Hij is immers de betere vader. Die gedachte benauwt haar. Ze begint bijvoorbeeld weer in bed te plassen. Maar het lukt haar niet om nee te zeggen, want vader is nogal dominant. 

Vader lijkt vooral zijn zin te willen hebben. Je merkt niet dat hij werkelijk om zijn dochter geeft. Hij heeft woedeaanvallen. Tijdens een confrontatie met Lot sleept hij alle spullen uit haar kamer, zodat ze 's nachts op de grond moet slapen. 

'Het is me wat, hè,' zei mijn vader 's ochtends. 'Gelukkig kunnen we erom lachen. 

'Ja,' had ik geantwoord. 

Geen zelfinzicht

Vader blijkt geen enkele maal zelfinzicht te hebben. Altijd is het zijn dochter die fouten maakt. Op haar zeventiende gaat Lot bij hem weg. Soms ziet ze haar vader maanden lang niet. 

Na drie maanden besloot mijn vader dat het weer goed was. Hij streek met de hand over zijn hart. Speciaal voor mij zouden we het er niet meer over hebben. Ik mocht weer langskomen. 

Vooruit. 

Hopelijk had ik er iets van geleerd.

Ik voelde me nogal eenzaam en zwak.

Ik was werkelijk blij dat hij mij weer wilde zien.

Ik was blij dat ik geen wees meer was. 

Als ze elkaar een tijd niet zien, schrijft vader haar. De brief beslaat soms wel zes kantjes. Vader schrijft over alle dingen die Lot verkeerd heeft gedaan. Daarnaar verwijst ook de titel: het is een opsomming van tekortkomingen. 

Je hebt mensen die om de zoveel tijd hun huwelijkse beloftes hernieuwen, mijn vader hernieuwt om de zoveel tijd zijn besluit om mij niet meer te willen zien. 

Alles, alles wil vader bepalen. Hij heeft nog foto's en zelfs een geluidsopname van Lots moeder, maar hij bepaalt of Lot die krijgt. Zijn visie is de enig juiste en het kleinste puntje (het wel of niet lekker vinden van geprakte sardientjes, het juiste gebruik van de kaasschaaf) kan een twistpunt zijn, dat hij zijn dochter nadraagt. 

Het leven met zo'n vader is niet gemakkelijk, ook als Lot al lang niet meer bij hem woont. De tijd die ze bij hem woont, omschrijft ze als 'nadat hij mij in zijn klauwen had gekregen'.

Losmaken

Met haar moeder heeft ze het minder moeilijk, maar moeder klemt zich wel aan Lot vast, als haar dochter weer even bij haar woont. Ze wil haar niet nog eens verliezen. 

Je losmaken uit deze klemvaste, chemisch verankerde moederlijke houdgreep was een kwestie van vingertje voor vingertje terugbuigen. 

Ik ben tot vingertje twee gekomen, misschien drie. 

Twee pinken en een middelvinger. 

Als Lot twintig is, overlijdt haar moeder. Lot woont dan al zelfstandig. Niet alleen heeft Lot het moeilijk met dat verlies, maar ook met het beeld dat anderen (onder wie haar vader) schetsen van haar moeder. Ze spreken met een zekere meewarigheid over haar. 

Lichte toon

Hoewel Lot een zware jeugd heeft en hoewel die voor trauma's zorgt, is de toon waarop Ine Boermans vertelt, wonderlijk licht. De zware inhoud wordt zo verteerbaar.  Verder zijn de hoofdstukken kort, waardoor het leestempo hoog blijft. 

Ondanks die lichte toon, is het geen licht boek. Boermans laat zien wat Lot meemaakt, meestal zonder de gebeurtenissen te kwalificeren. Dingen gebeuren en Lot moet toch verder. Intussen snap je wel dat ze een periode heeft dat ze nauwelijks meer eet, dat er beangstigende gedachten in haar opkomen, dat ze het moeilijk heeft met relaties. 

Uiteindelijk lukt het haar om haar vader van zich af te schudden. En ze krijgt zelf kinderen, twee tegelijk, waarmee ze ook een nieuw leven krijgt.

Met mama word ik bedoeld. Mijn kinderen. Ondanks alle sturing van mijn vader wilde ik ze toch. Het verlangen voelde ontzettend banaal. Hoe ordinair, een slaaf van mijn hormonen. Maar ik wilde ze en ze kwamen. Samen. 

Doorgaan

Het is meer dan een week geleden dat ik Een opsomming van tekortkomingen uit las; mijn schrijven loopt achter op mijn lezen. Wat blijft hangen, is niet een boek met eind goed, al goed. Zo gemakkelijk gaat het niet en dat Lot een nieuw leven heeft, wil niet zeggen dat ze het oude leven nu helemaal achter de rug heeft. 

Dit boek laat vooral zien hoe een vrouw steeds weer de kracht vindt om door te gaan, om de monsters die vroeger onder haar bed gestopt zijn eronderuit te halen. Ze eert haar moeder en schudt de vader van zich af. De weg zal nog lang zijn en mogelijk zijn er af en toe nog dansende beren op die weg, maar Lot stapt dapper door. Voorwaarts!