De kosmonaut (Jan Vriends)

Nog niet zo heel lang geleden is Jan Vriends benoemd tot stripmaker des vaderlands. Degenen die zijn werk nog niet kennen, kunnen er nu meteen mee kennismaken, want er is net een nieuwe graphic novel van hem uit: De kosmonaut.

Het boek is speels vormgegeven, met een cirkelvormig gat in de kaft. Door het gat, als door een raampje in een raket, zien we een deel van een planeet, de aarde. Verder zien we een ruimtevaarder, die verliefd is (hartje boven zijn hoofd), een zwevend potlood en nog veel meer, maar dan moet je heel goed kijken. In het donkere blauw is in zwarte lijnen het interieur van een raket getekend, met daarbij een hamer, een schroevendraaier, een radio en een avocadoplant. 

Vladimir

De ruimtevaarder is Vladimir Vasiljevitsj. Hij deed al tijden braaf zijn werk als wetenschapper, waarbij hij verschillende keren tot medewerker van de maand werd uitgeroepen, voordat hij uitverkoren werd om de opleiding tot kosmonaut te volgen. In een eenpersoonsraket, de Olova, wordt hij in een baan om de aarde gebracht. Intussen moet hij experimenten doen. Maandelijks wordt hij bevoorraad door juffrouw Monaco met haar raket. 

Ondanks dat de contacten maar kort zijn, raken Vladimir en Monaco zeer op elkaar gesteld. Maar dan krijgt Vladimir een technisch probleem en moet hij met de raket een noodlanding maken in een onherbergzaam gebied, waar gelukkig nog een een oudere vrouw woont op een boerderijtje.  

Vladimir trekt bij haar in en werkt aan zijn terugkeer. Intussen is hij vooral boer. Hij gaat houden van het boerenleven. Zal het Vladimir lukken om terug te keren naar de bewoonde wereld? En zal hij juffrouw Monaco ooit nog zien?

Jaren zestig

Vriends neemt ons mee naar de beginjaren van de ruimtevaart. Jaren zestig, gok ik. Dat is ook te zien aan de radio van Vladimir, zo'n buizenradio, met twee grote knoppen, die hij meeneemt op zijn ruimtereis. Dat kan natuurlijk eigenlijk niet, maar daar til je tijdens het lezen niet zo zwaar aan. 

Zo zijn er meer kleinigheden die net niet kloppen. Hoe komt de boerin aan koffie? En aan elektriciteit? Degenen die Vladimir moeten zoeken, weten vrij nauwkeurig waar hij zich bevindt. Het is een ruimte van vijftig km², een gebied van ruim zeven bij zeven kilometer. Een boerderijtje zou dan vanuit de lucht te vinden moeten zijn, lijkt me. 

Kleine genoegens

Het zijn maar details en ze storen niet, want het verhaal van Vladimir gaat over iets anders. Al in het begin van het verhaal blijkt Vladimir niet de held die bijzondere daden verricht, maar de man die zijn werk zo goed mogelijk verricht, zonder uit te zijn op eigen roem. Hij geniet van de kleine dingen: zijn radio, zijn avocadoplant. Hij is een vriendelijke en bescheiden man die zijn leven leidt in dienstbaarheid en tevreden is met kleine genoegens.

Juist hij wordt geroepen tot iets hogers, maar die status stijgt hem niet naar het hoofd en later op de boerderij gedijt hij uitstekend. Je zou kunnen zeggen dat hij ook in de ruimte al met twee benen op de grond is blijven staan, waarbij hij weinig meer verlangt dan het leven hem biedt. 

Verlangen

Maar dan is er ineens juffrouw Monaco, die het verlangen aanwakkert. Er komt iets in zijn leven wat het dagelijkse te boven gaat. Daarom doet hij er ook alles aan om terug te keren. 

In De kosmonaut wordt zowel de bescheidenheid als de liefde gevierd. Wied je tuintje, aai je dieren, geniet van je koffie. Het zijn maar kleine dingen. Vladimir zou zich daarmee tevreden kunnen stellen, maar er is toch nog iets wat alles gloed kan geven en dat is de liefde. 

Positief

De kosmonaut is strip waarin zoveel positiefs zit, dat je er eigenlijk niets tegen kunt hebben. Dat zou iets zoets kunnen hebben en misschien heeft het dat ook wel, maar doordat Vriends het allemaal klein houdt, is het goed te verteren. Zijn verhaal gaat niet over de grote wereldproblemen, maar over een mens die een avocadopit met liefde behandelt en uit laat groeien tot een plant. 

Zelfs de tragiek is klein. Pas als hij dronken is, vertelt Vladimir dat hij juffrouw Monaco mist en de boerin heeft ook wel wat te vertellen waar Vladimir pas laat achter komt. Hij had er domweg niet naar gevraagd. 

De viering van het kleine en de afwezigheid van alle opgeblazenheid, maken De kosmonaut tot een aangenaam boek. Voor een lezer die moet stofzuigen, de kliko aan de straat moet zetten en op zijn werk de opdrachten moet uitvoeren die op zijn bureau liggen is Vladimir, ondanks dat hij kosmonaut is, iemand die binnen bereik ligt. 

Het verhaal zit slim in elkaar en tegen het eind wordt duidelijk waarom er op de cover prominent een potlood aanwezig is. Daarover ga ik verder niets verklappen. 

Soms is een tekstballon half over een tekstvak geplaatst, soms andersom. Dat is in de passage dat Vladimir druk is met zijn experimenten. Alsof er te veel te doen is om dat allemaal te kunnen vertellen. Verder zijn er paginagrote tekeningen waarop getoond wordt hoe Vladimir het jaar rond werkt op de boerderij. Ze zijn groot gemaakt, omdat ze het complete leven van Vladimir uitbeelden. 'Vier verschillende seizoenen, maar elk jaar lijkt hetzelfde.' In zo'n opmerking schemert het gemis van Monaco al door. 

Tekeningen

De tekeningen van Vriends zijn helder. Ook wat dat betreft is eenvoud de norm. Dat wil niet zeggen dat ze simpel zijn. Iets er eenvoudig uit laten zien, is vaak nog een heel werk, maar het lukt Vriends uitstekend. De tekeningen laten zich gemakkelijk lezen en de manier van tekenen past goed bij het karakter van Vladimir, die van poeha ook niets moet hebben. 

Door het hele boek heen zijn er tekststroken. Op de laatste bladzijde staan ze allemaal onder elkaar en vormen een soort gedicht, dat De kosmonaut afsluit. Vladimir heeft zijn bestemming gevonden. 

Jan Vriends, De kosmonaut. Uitg. Scratch Books, 2024; 144 blz. € 24,95