Werk van Erik Kriek is altijd duidelijk van hem en niet van iemand anders: zijn tekeningen hebben iets weg van houtsneden, met duidelijke schaduwpartijen. Hij kleurt ze in met weinig steunkleuren, trekt geen kaders om de tekeningen en laat ook het achtergrondwit meedoen, in ieder geval in de gezichten. Hij houdt van duistere verhalen. Bij zijn verstripping van H.P. Lovecraft en van vijf murderballads (de links vind je hieronder), zijn het verhalen die hij gekozen heeft, bij De Balling schreef hij het verhaal zelf.
Ook De Kuil is een verhaal van eigen hand. Het gaat om een echtpaar, Sara en Huub, dat een kind verloren is door een auto-ongeluk. De vrouw, die kunstenares is, heeft sinds die tijd niet meer geschilderd, hoewel ze op het punt staat internationaal door te breken. Ze gaan verhuizen naar een eenzaam huis op de Veluwe, midden in de bossen.
De setting deed mij denken aan de film Antichrist (2009) van Lars von Trier: ook een echtpaar dat een kind verloor, ook de bossen, ook een duister verhaal. Een heftige film, zoals meer werk van Von Trier.
De kuil begint meteen: er is geen titelpagina, het verhaal start zonder aankondiging: storm in het bos. Een van de bomen waait om, waardoor er en kuil vol zwart water ontstaat. Op de boomstammen eromheen staan vreemde tekens. Huub ziet ze als een 'soort van Blair Witch Graffiti'.
Op de derde pagina, als we kunnen lezen dat de personages aan het praten zijn, maar als we ze nog niet gezien hebben, komen we bij de titel, tussen twee grote tekeningen in. We kijken dan van bovenaf op de auto waarmee ze naar het het oude huis rijden. Ook dat is een beeld dat filmisch aandoet. Het verhaal gaat meteen verder.
Dagboeken
In het huis worden oude dagboeken gevonden, voor een deel in een vreemde taal. Ze verwijzen naar de tekens in het bos. Sara is erdoor geïntrigeerd. Er lijkt iets wakker te worden in haar. Ze wil ook weer gaan schilderen en stopt met het nemen van de medicijnen.
In ieder geval herbergt het bos iets duisters. Er is ook een (dementerende?) oude vrouw die het echtpaar waarschuwt en er zijn tekenen dat de werkelijkheidsbeleving van Sara verandert. Gaat ze 's nachts het bed uit of droomt ze dat alleen maar? En ze praat met hun overleden zoon. Is die er alleen in haar verbeelding? Ook vanwege de plot stel ik de vragen liever dan dat ik ze beantwoord.
Duistere krachten, drijfveren die je zelf niet kunt duiden, werkelijkheden die je niet rationeel kunt volgen - dat is wel de wereld zoals Kriek die graag schept. Huub lijkt redelijk en hij is druk met zijn werk (hij is architect) maar aan het eind van het boek wordt de mogelijkheid opengelaten dat ook hij door het duistere is aangeraakt.
Woeste wereld
Niet voor niets speelt alles zich af in het bos, in de ongeordende wereld, waar de natuur zijn gang kan gaan. Al in het Middelnederlandse verhaal Van den vos Reynaerde is er een tegenstelling tussen de geordende wereld en de woestenij waarin Reynaert zijn wegen heeft, 'crom ende menichfoude'. Bruun de Beer begeeft zich in het rijk van Reynaert, waar geen weg recht is, en het loopt dus slecht met hem af. Zo lijkt het hier ook te gaan: het bos is de plek van de duisternis. Wie zich daar ophoudt, wordt daarin getrokken. Apparaten weigeren dienst en op je verstand lijk je niet meer te kunnen vertrouwen.
De kuil is een intrigerend verhaal, waarin het kwaad dichtbij komt. Er zijn krachten die groter zijn dan de personages beseffen en ze werken door de generaties heen. Ook oudoom Hendrik heeft zijn geschiedenis. De mens heeft te dealen met de doem van de plaats, maar ook met die van de tijd.
Op het eerste gezicht is de werkelijkheid vertrouwd, met verhuizers, klusjes, bezoek van goede vrienden, maar je beseft dat er daarnaast iets groters, iets duisterders is. Het is een sfeer die ook in een serie als Stranger things hangt.
Ruimte voor de lezer
Gelukkig legt Kriek niet uit hoe het allemaal precies zit. Hij duidt aan, laat zien dat dingen met elkaar te maken hebben, maar hij laat veel open en dat past bij de thematiek. Net als de personages moet ook de lezer niet helemaal weten waar hij aan toe is. Net als onder het bos, woelt er van alles onder het boek.
Zo'n verhaal is wel aan mij besteed: het blijft nog wat naknagen als je het boek gelezen hebt en als je er nog eens doorheen bladert, valt weer op dat de tekeningen gewoon goed zijn, dat de informatie goed gedoseerd is, dat de inkleuring werkt, dat de letter (door Frits Jonker) precies goed is. Alleen dat Huub en Sara ook nog Kuylder heten is me net te flauw. Maar er staat zoveel goed tegenover, dat ik daarover niet wil zeuren.
Gewoon kopen, lezen, genieten. Herlezen. Nog een keer bladeren. Je hebt het nog lang niet uit.
Titel: De Kuil
Tekst en tekeningen: Erik Kriek
Uitgever: Scratch Books
Amsterdam 2023, 132 blz. 29,95 euro (hardcover, linnen rug)
Eerder schreef ik over:
Geen opmerkingen:
Een reactie posten