De Balling (Erik Kriek)

Erik Kriek is een intrigerend tekenaar. Hij heeft een heel herkenbare stijl, die wel wat doet denken aan houtsneden en inhoudelijk heeft zijn werk altijd een duistere kant. Dat was zeker zo in de horrorachtige verhalen van H.P. Lovecraft, maar ook in het boek In the pines, waarin hij vijf moordballades verstripte. Dood, angst en duistere driften schemeren altijd door de verhalen heen.

Ook in De Balling, zijn eerste grote graphic novel, valt die duistere kant op. Na de inleiding opent het verhaal met een motto:

Vervloekt zijn wij, broer,
ik ben je moordenaar geworden.
Nooit zal men vergeten:
hard is het vonnis der nornen.

De nornen zijn de drie schikgodinnen uit de Oud-Noorse mythologie, de drie zusters Urd, Verdandi en Skild. Zij leggen het lot van mensen en goden vast bij de geboorte. Deze informatie geeft Kriek achter in het boek, waarin hij alle voor ons ongebruikelijke termen uitlegt.

Schedels en kraaien

Na het motto krijgen we een paginagrote tekening: iemand staat op een vloer van schedels, tussen kraaien: de dood is meteen in het verhaal aanwezig. Dat wordt nog eens benadrukt door de rode steunkleur die gebruikt is.

In het grootste deel van het boek is de steunkleur een grijzig blauw. Als er rood gebruikt wordt is er een flashback, of een droom, of een visioen. In ieder geval worden we dan als lezer uit de gebeurtenissen van het heden getild.

De balling speelt zich af in de tijd van de Vikingen. Aan de literatuurlijst is te zien dat Kriek zich behoorlijk in de stof heeft verdiept. De hoofdpersoon, Hallstein Thordsson, komt na zeven jaren van ballingschap terug op de plek waar hij is opgegroeid. Zeven jaren heeft hij gezworven en gevochten, een tijd waarin hij 'IJslander' werd genoemd. Nu is hij terug. Zijn vader is intussen overleden. Zit er verder nog wel iemand op hem te wachten?

Vete

Hallstein werd verbannen vanwege de moord op jeugdvriend Hrafn. Hoe en waarom die moord gepleegd is, wordt in de loop van het verhaal uit de doeken gedaan. De broer van Hrafn, Einar Ragnarsson, is uit op wraak, maar hij is niet de enige. Als er een vete is, is die niet zomaar over en de terugkeer van Hallstein wakkert die weer aan. Hallstein is juist het moorden moe en hij wil dat er een einde komt aan al het doden.

De tijd waarin het verhaal zich afspeelt, is niet zachtzinnig en dat laat Kriek goed zien. Magie speelt ook een rol, in de vorm van een soort voodoo-ritueel. Ik neem maar aan dat dat historisch verantwoord is, maar ik vond het, als lezer in de eenentwintigste eeuw het minst geloofwaardige onderdeel, vooral ook omdat het niet een bijkomend verschijnsel is, maar het heeft cruciale invloed op het verhaalverloop.

Verder zit het verhaal goed in elkaar, waarbij er verschillende nevenintriges zijn: houtdiefstal, Einar die wil trouwen met de stiefmoeder van Hallstein, de opkomst van het christendom. Kriek vlecht de lijnen tot een stevig touw. Hij laat in dat verhaal zien, hoe het kwaad kan blijven woekeren en dat mensen die anders willen dat niet altijd kunnen: Hallstein wordt gedwongen tot een tweegevecht op leven en dood.

Geen lachebekje

Opwekkend is het allemaal niet. Ook In the pines en Het onzienbare  zijn bepaald niet door een lachebekje verteld. Het leven is hard en mensen zijn kwaadaardig, lijkt de boodschap te zijn. Wen er maar aan. Je kunt heel erg proberen een ander leven te leiden, maar de omstandigheden zijn soms sterker dan je goede bedoelingen. Tegenover al het kwaad staat ook altijd wel iets wat positief is (vriendschap bijvoorbeeld), maar het goede is fragiel.

Ook in de manier van verbeelden laat Kriek liefst weinig te raden over: gezichtsuitdrukkingen zijn soms eenduidig en een enkele keer ook op het overdrevene af. Dan is bijvoorbeeld boosheid zo nadrukkelijk terug te vinden in de mimiek dat alle subtiliteit eruit is. Meestal stoort dat overigens niet. Blijkbaar houdt Kriek van duidelijkheid. Zo zijn vogels soms ook nadrukkelijk symbolisch.

In vergelijking met In the pines zijn de tekeningen in strakkere vormen uitgevoerd, maar de kaders zijn niet belijnd en dus ook niet geïnkt zoals ze dat in Het onzienbare wel waren. Het gebruik van rechte witte 'gootjes' tussen de tekeningen geeft de bladspiegel een rustige aanblik. De strakke indeling houdt de soms woeste verhaalinhoud mooi in evenwicht.

De balling is een fraaie beeldroman geworden. De auteur is betrokken bij het onderwerp en brengt ons met schijnbaar gemak in de sfeer van een heel andere tijd en een heel andere plaats. Voor zolang we lezen zijn we in een gevaarlijke wereld. Daarna kunnen we het boek dichtslaan en wacht ons kopje thee, terwijl in ons hoofd de zwaarden nog nakletteren.

De Balling is verschenen Scratchbooks. Hardcover, 192 blz.; € 29,90