Podcast: KX Radio, 50 jaar 3FM

In oktober 1965 ging de radiozender Hilversum 3 (of was het Hilversum III?) de lucht in. Aanvankelijk was die zender helemaal niet bedoeld als jongerenzender of als popzender, maar uiteindelijk is het dat wel geworden.

Het leek KX Radio een goed idee om in 2015 terug te kijken op vijftig jaar 3 FM, zoals de zender later zou gaan heten. En dan moest het niet zomaar een herdenkingsprogrammaatje worden. Arjan Snijders had elke week een gesprek van minstens twee uur met een 3 FM-coryfee. Al die uitzendingen zijn intussen als podcast te beluisteren.

Het zijn er uiteindelijk meer dan vijftig geworden. Niet alleen is er aan elk jaar aandacht besteed, maar er zijn ook aparte uitzendingen over de techniekstudio's en de hitparades, er is een jinglespecial en dan uiteindelijk Het Slotakkoord. Bovendien werden in vakantietijd de interviews opgeschort en konden we complete oude uitzendingen beluisteren. Bijvoorbeeld een uur lang Ferry Maat, die de top 40 presenteert.

Jaar centraal

In elke uitzending staat een jaar centraal en de jaren zijn gehusseld, zodat luisteraars van alle leeftijdscategorieën om beurten bediend worden. Voor een uitzending is er een gast of zijn er twee gasten uitgenodigd die in dat jaar presenteerden.

Aan de ene kant krijg je een portret van dat jaar (Welke programma's waren populair? Wat veranderde er in de zenderpolitiek? Welke presentatoren vertrokken of traden aan?) en aan de andere kant volgen we de loopbaan van de gast(en). Het geheel wordt gelardeerd met audiofragmenten en tussendoor wordt er muziek gedraaid uit het betreffende jaar.

Boek

De presentator Arjan Snijders heeft er meer dan vijftig mooie interviews van gemaakt. Hij is ten eerste uitstekend thuis in de stof, wat niet verwonderlijk is, want hij heeft een boek geschreven over de geschiedenis van de zender: 50 jaar 3FM - van vrolijke puinhoop naar serious radio. 

Maar ook het voeren van de gesprekken gaat hem goed af. Hij heeft in al die uitzendingen nogal ongelijksoortige mensen tegenover zich: mensen van verschillende leeftijd, maar ook presentatoren van verschillende 'ligging': mensen die vooral aan de commerciële kant van het spectrum zitten, laten we zeggen Veronica, en mensen die een wat elitairdere opvatting van muziek hebben, laten we zeggen de VPRO. En dan lopen er ook nog een paar EO-jongens doorheen. Alle partijen behandelt Snijders met respect en hij is oprecht geïnteresseerd in de verhalen van de gasten. Zo haalt hij mooie verhalen naar boven.

Gasten

De gasten zijn vaak blij verrast door de fragmenten die ze te horen krijgen. Velen van hen hebben nooit meer iets teruggeluisterd en via Edwin Wendt is er veel boven water gekomen wat niet te vinden is bij Beeld & Geluid, maar eerder bij bijvoorbeeld bij het Offshore Radio Forum. Die fragmenten brengen de verhalen vaak goed op gang.

Omdat zowel presentator als gast ten dienste staan van het programma, komt het onderwerp, de geschiedenis van 3 FM, voluit tot zijn recht. Maar een enkele keer is het interview minder interessant, doordat een gast meent dat hij alle ruimte in moet nemen. Het enige negatieve voorbeeld dat ik me herinner (maar ik heb nog niet alles beluisterd) is het uur dat Eddy Keur te gast was.

Van Keur had ik nooit gehoord (wat niet veel zegt; ik ken wel meer mensen niet), maar zijn zelfingenomenheid stond mij behoorlijk tegen. Snijders ging ook hier prettig en professioneel mee om, maar ik vond toch dat deze wandelende zelffelicitatiedienst het programma wat in de weg zat.

Als een gesprek lekker loopt, laat Snijders zich niet door het format beperken: hij slaat het nieuws over als dat zo uitkomt of laat een gesprek niet twee, maar drie uur duren of nog langer. Ik herinner me lange uitzendingen met Giel Beelen, maar ook met Peter van Bruggen (Het weeshuis van de hits) en Jeanne Kooijmans (De breakfastclub).

Feest der herkenning

Voor de luisteraar, voor deze luisteraar althans, is de podcastserie een feest der herkenning. Ik luisterde meer naar Radio Mi Amigo dan naar 3 FM, maar ik kende natuurlijk namen als Joost den Draaier, Felix Meurders, Ferry Maat, Jan van Veen en uit latere tijd bijvoorbeeld Henk Westbroek, Rob Stenders en Gerard Ekdom.

Er waren ook namen die mij niets zeiden, maar die waarschijnlijk ook bekend zijn, zoals Michiel Veenstra, Paul Rabbering of Corné Klijn. Maar de gesprekken met iedereen (ik moet er nog een stuk of vijf) heb ik met veel interesse beluisterd. Alles bij elkaar krijgen we een mooi compleet beeld van de geschiedenis van een radiostation. Doordat ook zendercoördinatoren te gast zijn, krijgen we ook goed inzicht in de zenderpolitiek. Zo geeft de serie een mooie afwisseling van het bekende en het nieuwe.

Populair

Op iTunes kun je zien welke afleveringen het meest gewaardeerd worden. Ik weet eigenlijk niet of dat slaat op het aantal downloads of op het aantal sterren dat de betreffende uitzending heeft gekregen. Hoog scoren de uitzendingen met: Michiel Veenstra, Gijs Staverman, Ruud de Wild, Giel Beelen, Rob Stenders, Gerard Ekdom, Joost den Draaijer, Skip Voogd/Herman Stok en André van Duin/Ferry de Groot.

De podcast is afgelopen, dus alle delen staan klaar voor de bingeluisteraars. Aan het eind van 2016 is er nog een uitzending bij gekomen om op dat jaar terug te kijken. Omdat het vaak lange uitzendingen zijn, doe ik al een heel tijdje over het willekeurig beluisteren van uitzendingen. Ik wil ze graag allemaal horen.

50 jaar 3FM is een leuke podcast voor iedereen die interesse heeft in de popmuziek en in de manier waarop die in de loop der decennia bij het publiek is gebracht. We zien de zender veranderen van de vrolijke puinhoop (de term is, geloof ik, van Felix Meurders) in 'serious radio'. Van een tijd waarin elke omroep het op zijn eigen manier aanpakte tot een zender waarop elke dag op dezelfde manier is ingedeeld. Dat is niet alleen maar een voordeel, maar zo gaan die dingen nu eenmaal. Luister zelf maar hoe het allemaal zo gekomen is.


De podcast is op de vertrouwde plekken te vinden, maar ook hier.

Podcast: Radio Swammerdam

Heel wat podcasts besteden aandacht aan wetenschap. Om een paar namen te noemen: Wetenschap vandaag en Focus Wetenschap (dat vroeger De kennis van nu heette). Daarin wordt veel aandacht besteed aan nieuwtjes: er is iets ontdekt, er is een onderzoek gedaan, op een andere manier is wetenschap in het nieuws. Altijd prettig om te horen. Wellicht kom ik daar in de toekomst nog op terug. Nog niet zo lang geleden startte NRC Handelsblad Onbehaarde apen. Die heb ik nog niet beluisterd.

Deze keer Radio Swammerdam, dat blijkbaar ook te horen is op Amsterdam FM, een zender die ik  niet ken. De podcast wordt gemaakt door jonge mensen, twintigers, en meestal doen ze dat vrij goed. Uitzendingen kun je terugvinden op de gebruikelijke plaatsen (iTunes, Soundcloud), maar ook op de site.

Hoe lang de podcast al bestaat, wordt op die site niet duidelijk. Daar staat bij 'Over ons' niets over de podcast in het algemeen, alleen iets over de redactieleden. De meesten hebben binding (gehad) met een Amsterdamse universiteit. Van eentje wordt verteld dat ze ook wat doet bij het NRC. Nee, zegt de frik in mij: de NRC en het NRC Handelsblad. Het is immers de courant en het blad.

Dossiers

In de loop van de jaren zijn de uitzendingen op onderwerp gerubriceerd in dossiers. Sommige van die dossiers zijn wel erg ruim: 'Maatschappij' en 'Realiteit' bijvoorbeeld. Dat zijn vlaggen die zo'n beetje elke lading dekken. Andere dossiers (Onderwijs bijvoorbeeld) ontbreken bij het uitrolmenu op de site, zodat je door de uitzendingen moet scrollen of een paar keer moet klikken om het hele dossier te vinden. Het zou handig zijn als de lijst met dossiers op de website bijgewerkt zou worden.

De spreiding van de onderwerpen is overigens in orde: er worden net zo goed geschiedkundige of sociologische onderwerpen aan de orde gesteld als natuurkundige, biologische of scheikundige.

Het voordeel van Radio Swammerdam is dat er voor elke uitzending ongeveer een uur wordt uitgetrokken. Soms beslaat de uitzending een enkel onderwerp, vaak twee. In beide gevallen kan er rustig over het thema (de thema's) gepraat worden.

Onderwerpen

Enkele onderwerpen die onlangs de revue passeerden: vrouwen in de wetenschap, computers en taal, parallellen in de biologie, de geschiedenis van water, hoe mens en dier omgaan met nieuwkomers in hun omgeving, de zoektocht naar buitenaards leven, gevangenispolitiek. Het ene onderwerp zal altijd meer aanspreken dan het andere, maar gewoonlijk beluister ik elke uitzending. Helemaal. De ene keer ben ik er misschien iets meer met mijn aandacht bij dan de andere keer.

Tussendoor is er altijd een column, die (voor mijn gevoel) langer is dan de gemiddelde column. De columns zijn bijna altijd van hoog niveau en ze prikkelen tot nadenken. Altijd is er een link met de wetenschap en de columnist is vaak een wetenschapper. Ik geniet er elke keer weer van.

Presentatie

De presentatoren zijn, zoals gezegd, jong en daardoor soms wat onwennig, wat helemaal niet stoort. De wetenschappers die aan het woord komen, hebben vaak genoeg te vertellen en ze worden uitgenodigd om meer te vertellen, soms door deskundige vragen, maar soms ook door wat naïeve vragen en dat zijn vaak de vragen die de luisteraar ook heeft.

Een tijdje terug was er een nieuwe presentator, wiens naam mij ontschoten is. Hij heeft in in mijn oren in ieder geval duidelijk een zuidelijke tongval en heeft de neiging zichzelf nogal belangrijk te vinden. Hij houdt ervan om met een mede-presentator nog even over een onderwerp te praten. Herkennen ze iets, vinden ze er iets van? Meteen bij de eerste uitzending was het al raak, of liever mis: een eindeloos geklets.

Onlangs werd bij een uitzending de eindtune maar gestart. Dit soort gesprekken is inderdaad volkomen oninteressant. We luisteren naar het programma om iets op te steken of om aan het denken gezet te worden, niet om een mening of een ervaring van een willekeurig persoon te horen. Ik vond het in ieder geval nogal ergerlijk. Een presentator moet dienstbaar zijn aan het programma. Wie dat niet op kan brengen, moet maar een eigen podcast starten.

Gelukkig betreft het hier een uitzondering. Gemiddeld genomen is Radio Swammerdam een interessante podcast. Omdat het logo van Amsterdam in het logo van de podcast staat, zou je kunnen denken dat de doelgroep gevormd wordt luisteraars uit onze hoofdstad. Ik neem aan dat er intussen luisteraars zijn in heel Nederland. Het zou in ieder geval zo moeten zijn.

Afgestoft: De avond valt (Manon Uphoff)

Af en toe stof ik een oud artikel af. Het is wel gepubliceerd, maar nog niet hier. Deze keer een recensie van de novelle De ochtend valt van Manon Uphoff. Die stond eerder in het Nederlands Dagblad van 27 juli 2012.

Het boekje gaat over een gezin in ontreddering en kinderen die zich staande proberen te houden. Dat doet denken aan recentere boeken als De avond is ongemak van Marieke Lucas Rijneveld en Kinderen van het Ruige Land van Auke Hulst.

Ik wilde ze precies zo houden als ze waren

Avonden vallen en ochtenden breken aan. Behalve bij Manon Uphoff. Bij haar nieuwe novelle valt de ochtend.

De ochtend valt heeft de omvang van een dichtbundel en sommige passages hebben ook wel iets weg van een gedicht. Uphoff laat witregels tussen de alinea's en regels worden soms zomaar afgebroken, zoals bij een gedicht wel gebeurt. De bladspiegel deed me ook denken aan die uit sommige boeken van Armando of Gerrit Krol.

Voor De ochtend valt vind ik dat wit ook wel passend. Heel veel blijft onuitgesproken in deze novelle. Op een nacht hebben Michaels ouders ruzie. Hij ziet van bovenaf de rug van zijn vader, die over zijn moeder gebogen staat. Haar hoofd in een plas met donker bloed. De volgende dag is moeder weg. In de kamer ligt een briefje op tafel: Jongens, vergeef me, het spijt me, ik moet hier weg, zo kan het niet blijven.

verantwoordelijk

Michael weet wat hij gezien heeft, maar hij gaat ook mee in de geschiedenis zoals 'pah' die vertelt. Intussen zorgt hij voor zijn broertje en zusje en houdt hij het huishouden draaiende, iets wat eigenlijk niet goed lukt. 

Uphoff heeft al vaker laten zien dat ze niet altijd de ruimte van een complete roman nodig heeft. Zo schreef ze de verhalenbundel De fluwelen machine (1998) en de novellen De vanger (2002) en De bastaard (2004).

Ook in De ochtend valt weet ze in de beperkte ruimte die ze heeft schrijnend scherp de wereld van het jongetje Michael op te roepen. Je ziet hoe het gezin langzaam aangevreten wordt, hoe de gewone gang van zaken niet meer te handhaven is. Dat doet denken aan het gezin dat getekend wordt in Koudvuur. Het meisje Ninon, nummer tien in het onoverzichtelijk gezin heeft daar ook een jongere broer en een jongere zus voor wie zij zich verantwoordelijk voelt.

vasthouden

De ochtend valt speelt in een ander land (Amerika), er zijn andere omstandigheden dan in Koudvuur, maar in beide boeken zie je de hoofdpersoon die dapper het hoofd blijft bieden aan de dagelijkse problemen, die zich niet laat ontmoedigen, hoewel iedereen ziet dat het uiteindelijk nooit meer echt goed kan komen.

Dat de goede bedoelingen toch op niets uitlopen, blijkt vooral uit de slotalinea, waarin de Michael terugkijkt: 'Dichtbij en op enorme afstand, ik kijk ernaar, een zoet organisch bestaan waarin ik ze wilde vasthouden, ze precies zo wilde houden als ze waren.'

De ochtend valt (novelle)
Manon Uphoff. Uitg. De Bezige Bij, Amsterdam 2012. 64 blz. 14,90

Kinderland (Mawil)

Opgroeien in de DDR, hoe was dat eigenlijk? Er zijn, voor zover ik weet, geen stapels met boeken in het Nederlands die ons dat uitgebreid vertellen. We kennen natuurlijk de film Good Bye Lenin (2003, dus ook alweer vijftien jaar oud), waarin we nostalgie vinden naar de tijd van voor de val van de Muur. Maar verder?

De graphic novel Kinderland, van Mawil, geeft ons een inkijkje in wat ooit het andere Duitsland was. Plaats: Oost-Berlijn, tijd: vlak voor de val van Muur (1989), maar omdat niemand in de toekomst kan kijken, weten de personages nog niet dat de Muur snel zal vallen.

Mirco

Hoofdpersoon is het jongetje Mirco Watzke, die ook wel 'Huilebalk' wordt genoemd. Een jongetje met een brilletje en het haar in een matje. Gezien de foto achter op het boek, zou het Mawil zelf als kind geweest kunnen zijn. Er komt een nieuwe jongen op school, Torsten Maslowski, die veel stoerder is. Mirco en Torsten zullen een duo gaan vormen.

Op school is tafeltennis een belangrijke bezigheid en gelukkig kan Mirco dat goed. Sommige kinderen gebruiken een boek als batje en als een echt batje kapotgaat, is er niet zomaar een nieuwe. Sommige spullen zijn schaars en een goed cassettebandje, waarop je westerse muziek kunt opnemen is bijvoorbeeld al een heel bezit.

De kinderen zijn verenigd in jeugdverenigingen: de Jungpioniere (van zes tot tien jaar) en de Thälmann-Pioniere (van tien tot veertien), afdelingen van de Freie Deutsche Jugend (FDJ). De leden dragen uniformen en er zijn parades, compleet met vlaggen.

Angela Werkel

Sommige kinderen dragen ook op school het uniform, zoals het meisje dat wij waarschijnlijk een klassenvertegenwoordiger zouden noemen. Bij het begin van de les meldt ze zich bij de leraar: 'Klas 7a meldt zich en is klaar voor de les! Peggy Kachelsky ontbreekt.' Het voorbeeldige meisje heet Angela Werkel, en die naam zal niet voor niets erg veel lijken op die van de Bondskanselier. Bij haar geboorte droeg die overigens de naam Kasner. Angela is, net als de bekende Angela, een geboren leidster. Als er vergaderd moet worden door de leerlingen is zij voorzitter.

'Peggy Kachelsky ontbreekt,' meldde Angela. Later krijgen we te horen dat het gezin Kachelsky naar het westen is gevlucht. De lerares Russisch, een hardliner, reageert als Lydia, een vriendinnetje van Peggy, moet huilen: 'Jaaa... dat is een bittere pil, als je door je beste vriendin in de steek wordt gelaten. (...) Peggy en haar ouders ontbrak het in ons land aan niets... Als ze dan toch zo makkelijk bezwijken voor de goedkope verlokkingen van het Westen, dan hoef je ook geen traan om ze te laten.'

Dat klinkt nogal hard, maar subtiel laat Mawil zien, dat de lerares ook gevangen zit in een systeem waarin ze niet anders kan zeggen, al heeft ze er wel andere gevoelens bij. Als Mirco en Torsten onverwacht bij mevrouw Kranz langskomen, ziet die nog net kans om Der Spiegel onder een krant te schuiven.

Het missen van mensen die naar het Westen gaan, komt verschillende keren in Kinderland terug. Ook de vader van Torsten is bijvoorbeeld weg. Mirco betrapt zijn ouders als ze aan het praten zijn over naar het Westen gaan. Voor hem is dat (ook) een bedreiging van het leventje dat hij kent.

Verhaallijn

In Kinderland werkt Mawil met een lange verhaallijn: het leven van de kinderen op een school in Oost-Berlijn, maar het verhaal is opgebouwd uit korte stukjes, scènes, die soms onafgerond zijn: het zijn uitsneden uit het leven en samen geven ze een goed beeld van dat leven.

Het verhaal bereikt zijn hoogtepunt op de dag dat er een tafeltennistoernooi zal zijn. Mirco heeft zich er erg voor ingezet, maar hij mag niet meedoen. Juist dat is de dag waarop de Muur valt. Voor het eerst komen Mirco en zijn ouders in West-Berlijn. Maar dat zet wel zijn vriendschap met Torsten onder druk.

Die vriendschap is warm thema in het boek. Veel dingen zijn niet wat ze moeten of kunnen zijn in het leven van Mirco en Torsten, maar ze hebben elkaar. Ze verschillen onderling behoorlijk, maar op een of andere manier is dat geen beletsel. Ze willen zelfs bloedbroeders zijn, zoals ze gezien hebben in een western.

Kinderen zijn kinderen

Kinderland is een prachtige beeldroman. Het verhaal laat ons zien dat kinderen altijd hetzelfde zijn: de ruzies, de vriendschappen, de verlangens, de ouders, de school, de pesterijen, de avonturen. De omstandigheden zijn anders dan die wij kennen, maar iedereen probeert er in het leven gewoon het beste van te maken, net als overal, net als altijd.

Tegelijkertijd geeft Kinderland een beeld van een land in een bepaalde tijd. De schaarste aan spullen, de ideologie, de verhalen over het Westen, de Frei Körper Kultur. In deze omgeving worden kinderen groot. In het laatste plaatje, als Mirco in een auto zit, wordt tegen hem gezegd: 'Jullie zijn toch geen kinderen meer!'

Er komt ooit een eind aan het Kinderland en met alles wat je meegemaakt hebt als bagage, rijd je het land van de volwassenheid in. Mirco zal nog zwaardere strijd moeten leveren dan het winnen van een tafeltenniswedstrijd, maar hij heeft ook veel positiefs waarop hij altijd kan steunen, zoals een vriendschap. Je weet dat er altijd mensen zullen zijn op wie je kunt steunen.

Schattig

Mawil heeft gekozen voor tekeningen die passen bij de leeftijd van de hoofdpersonen. Dat geeft de personages iets aandoenlijks en misschien zelfs iets schattigs. Dat draagt bij aan de positieve sfeer die in het verhaal hangt. Maar het is ook bedrieglijke. Achter al die 'schattigheid' gaat een wereld schuil waarin mensen geliefden kwijtraken. Dat had natuurlijk zwaar aangezet kunnen worden met dramatische tekeningen, maar misschien werkt het juist beter en komt het juist harder aan door de manier waarop Mawil het aangepakt heeft.

Tijdens het lezen kreeg ik ook een associatie met De dagelijkse worsteling (zie hier) van Manu Larcenet, waarbij de tekeningen luchtiger zijn dan het onderwerp.

Af en toe praten personages, net als in het echte leven, door elkaar. Mawil laat dat goed zien door tekstballonnen gedeeltelijk over elkaar te plaatsen. Bij een verhaal als Kinderland heb je de neiging om maar door te lezen en meer de tekst te lezen dan de plaatjes. Juist zo'n ingreep als met de tekstballonnen bepaalt je weer bij het medium en je ziet hoe goed Mawil dat beheerst.

Je zou kunnen zeggen dat Kinderland een bescheiden boek is: het tekent het leven van zomaar een jongetje. Maar in die kleine geschiedenis lezen we de grote geschiedenis, waardoor het leventje van Mirco een tijdsbeeld wordt van een beslissend moment in de geschiedenis. Dat is bijzonder goed gelukt. Kinderland heeft het in zich om een klassieker te worden.

Kinderland werd in 2014 bekroond met de Max und Moritz-prijs voor Beste Duitstalige Strip tijdens de internationale Comic-Salon Erlangen.

Titel: Kinderland. Een jeugd in de schaduw van de muur.
Tekst en tekeningen: Mawil
Uitgever: Soul Food Comics
Arnhem 2018, 296 blz. gebonden, € 27,50

Aeropostale -Legendarische piloten, deel 2: Mermoz (Bec / Dumas / Saïto)

Bij uitgeverij Silvester verschijnt een albumreeks over legendarische piloten. In deel 2 staat luchtvaartpionier Jean Mermoz centraal. In dit album krijgen we het verslag twee vluchten: die in het 'heden' vindt plaats op 12 mei 1930: het vliegtuig 'Comte la Valaux' steekt de Zuid-Atlantische Oceaan over, op weg naar Brazilië. Onderweg moeten ze 'de doldrum' passeren.

Eigenlijk dacht ik dat we alleen van 'de doldrums' spraken, die ook wel de Inter-Tropische Convergentie Zone wordt genoemd, de gordel waar de luchtstromen van beide halfronden samenkomen. Het weer kan daar sterk variëren: perioden van windstilte, maar ook zware buien, stormen en onweer.

Het vliegtuig, waar Jean Mermoz aan de stuurknuppel zit, moet door een stapeling van wolken en dus door zware buien gaan en er mag niet te veel brandstof verspild worden. Bovendien blijkt in de hoosbuien dat het vliegtuig niet helemaal waterdicht is. De toestand is dus precair.

Twee verhalen

Door dit verhaal is een ander verhaal 'gesneden': een herinnering van Mermoz. Midden in de woestijn heeft hij zijn vliegtuig aan de grond moeten zetten. Hij is alleen met een tolk, die geen Frans verstaat. Het is de vraag of ze gevonden zullen worden en als dat gebeurt door de vijandige Moren, zijn ze misschien niet eens beter af.

Terwijl het vliegtuig de strijd aangaat met het noodweer, krijgen we stukje bij beetje het verhaal te lezen over de woestijntocht. We weten dan al dat die goed afloopt: anders had Mermoz nu immers niet achter de stuurknuppel kunnen zitten. Maar of de tocht door de doldrums zal lukken, is nog maar de vraag.

Die afwisseling van de verhalen werkt goed, vooral ook omdat de omstandigheden in de twee geschiedenissen totaal verschillen: water tegenover droogte. Warm is het overigens in beide gevallen. Midden in de buien is het in het vliegtuig zelfs zo warm dat de mannen kleding moeten uittrekken.

Goed scenario

De scenarist, Christophe Bec, heeft goed werk geleverd: het verhaal blijft tot het einde spannend. De tekeningen, van Patrick A. Dumas, zijn wel in orde maar het computerachtige is om sommige momenten voor mij wel storend. Dat zal ook met de inkleuring te maken hebben (door Diogo Saïto). De dreiging en het noodweer (met de oplichtende bliksem) zijn bijvoorbeeld goed getroffen, maar het geheel doet me net iets te gladjes, te gelikt aan.

Als Mermoz gevangengenomen is bijvoorbeeld, wordt hij niet zachtzinnig behandeld. Maar zijn verwondingen zijn allerminst afschrikwekkend. Ze lijken eerder esthetisch verantwoord, waarbij de wonden alleen maar een soort patroontje op de huid lijken. Mermoz is verder getekend als een bodybuilder. Ik vraag me af in hoeverre dat overeenkomt met de werkelijkheid. Het is me net te mooiig, te esthetisch, te plastic.

Verder vliegt het vliegtuig op de tekeningen steeds te dicht boven de golven. Er wordt in de tekst vermeld dat de hoogte vijftig meter is en ik snap wel dat dat niet lekker tekent: als je dat in een plaatje wilt vangen, moet je het vliegtuig vrij klein weergeven. De manier waarop de situatie nu weergegeven is, is spectaculairder. Maar dan had misschien die vijftig meter niet in de tekst genoemd moeten worden.

Zoals gezegd: de tekeningen ogen te gladjes, maar het verhaal zit goed in elkaar en neemt je werkelijk mee, zodat je je (bijna) nergens meer aan stoort.

Aeropostale - Legendarische Piloten deel 2: Mermoz
Scenario: Christophe Bec
Tekeningen: Patrick A. Dumas
Inkleuring: Diogo Saïto
Uitgever: Silvester, 's-Hertogenbosch 2018
48 blz., hardcover, € 16,95

Podcast: De Grote Harry Bannink Podcast

Op 1 juni 2017 startte De Grote Harry Bannink Podcast. Indertijd was ik er snel bij: DGHBP was pas een paar afleveringen ver, zodat ik weinig hoefde in te halen. Daarna heb ik alle (ja, alle) afleveringen beluisterd.

De naam zegt het al: de podcast gaat over het werk van de componist Harry Bannink. Iedereen kent hem of kent in ieder geval zijn liedjes: die op tekst van Annie M.G. Schmidt, die van Sesamstraat, die van Klokhuis, die van De film van Ome Willem. Het moeten er enkele duizenden zijn.

Tientallen interviews

Gijs Groenteman bewondert het werk van Harry Bannink en bewondering is altijd een mooi uitgangspunt voor een podcast. Groenteman verzamelde zoveel mogelijk liedjes en ging daarna op bezoek bij mensen die met Bannink gewerkt hebben. Een greep: Loes Luca, Hans Dorrestijn, Edwin Rutten, Henny Vrienten, Aart Staartjes, Frank Groothof, Joost Prinsen, Jan Boerstoel, Fetze Pijlman, Rob Chrispijn, Eli Asser, Jenny Arean en meer, veel meer: tot nu toe 37 stuks. Je vindt ze bijvoorbeeld hier.

Luisteren naar de podcast is heerlijk. Natuurlijk vanwege al de liedjes die voorbijkomen, waarvan sommige heerlijk herkenbaar zijn en andere verrassend omdat je ze niet kent. Ik heb dagenlang het lied gezongen over Johnny Afdruiprekje en het lied Pas geteerd blijkt een van de beste die ik van Dorrestijn ken. En de gesprekken zijn ook een feest, omdat daaruit een mooi beeld oprijst van Harry Bannink: een meneer met een tas, vriendelijk, schuchter en tegelijkertijd een geweldig componist die werkte in een razend tempo.

De liedjes die Groenteman laat horen, brengen de gesprekken goed op gang: de geïnterviewden raken ontroerd, verrast, verbaasd. Ze gaan in gedachten terug naar de tijd toen ze dicht bij Bannink waren en diepen anekdotes op uit hun geheugen.

Goed interviewer

En Groenteman is een goed interviewer. Hij heeft een wat lijzige stem, die hem iets slooms geeft, maar hij is een scherp luisteraar. Verschillende keren vat hij wat de geïnterviewde gezegd heeft in eigen woorden samen. Hij voegt daar dan een beetje interpretatie aan toe, wat weer als een vraag werkt en de geïnterviewde aan het praten brengt.

Bovenal zit hij ons niet in de weg. Hij is volkomen dienstbaar aan zijn project en juist daarom doet hij het zo goed. Groenteman wil het uiterste uit het gesprek halen en doet dat door zijn gesprekspartners veel ruimte te geven, maar ook door ze af en toe tegengas te geven. Nergens zullen ze hem als een tegenstander ervaren. Ook als hij een beetje duwt, doet hij dat om de geïnterviewde te dwingen nog nauwkeuriger te zijn, nog beter na te denken, nog gedetailleerder herinneringen boven te halen.

Soms heeft hij iets weeks ('Dus Harry was gewoon een lieverd?'), maar meestal stoort mij dat niet.

In ieder geval heeft Gijs Groenteman met zijn serie gesprekken, waaraan nog heel af en toe een gesprek wordt toegevoegd, niet alleen een prachtig monument voor Harry Bannink opgericht, maar ook een uitstekend stuk geschiedenis van de kleinkunst gemaakt.

Theater

Intussen breidt het project zich uit. Groenteman is het theater in gegaan, samen met Frank Groothof. Die laatste zingt de liedjes, Groenteman vertelt, Dick van der Stoep speelt piano. Het zal prachtig zijn.

Gijs Groenteman maakt ook de podcast Met Groenteman in de kast, die vroeger Het Volkskrantgeluid Cultuur heette. Die podcast is veel wisselender van kwaliteit, maar daarover een andere keer.

Blueberry, Gebroken Neus (Giraud/Charlier) / De wereld van Gir

Ach, ons veilige leventje, met de warme maaltijd en de koffie precies op tijd, met de stoep voor het huis waar geen tegel scheef ligt, met de gewiede tuintjes in de buurt en de hondenpoep die keurig in een plastic zakje verdwijnt. Dat is heel comfortabel.

Maar blijkbaar leeft er ook iets in ons dat gevaar wil, onvoorspelbaarheid, ruigheid, geweld. We kunnen dat op verschillende manieren opzoeken, maar we hoeven er niet het huis voor uit. We vinden het in het boek op onze schoot, knus op de bank. 

Zouden we van westerns houden, juist omdat ons leven zo geregeld verloopt? Wie weet. Jean Giraud levert ons met zijn tekeningen genoeg ongeregeldheid. Blueberry is een soldaat die zich niet aan de regels houdt, iemand die eigenzinnig is en het gevaar niet uit de weg gaat. Bepaald geen cowboy met gepoetste laarzen.

Gebroken Neus

In Gebroken Neus, weer naar een scenario van Jean-Michel Charlier, treffen we Blueberry aan bij de Navajo's (of Apachen, de namen worden hier door elkaar gebruikt) onder de naam Tsi-Na-Pa, Gebroken Neus. De stam is zo'n beetje de enige plaats waar hij zich kan vertonen. Daarbuiten wordt er op hem gejaagd.

Ook in dit deel van Blueberry is het weer spannend: het is een verhaal waarin je als lezer kunt verdwijnen. Rivaliteit binnen de stam, een kwetsbaar fort, de poging een bloedbad te voorkomen en dan is er ook nog een vrouw in het spel - er zijn genoeg elementen aanwezig om de spanning op te voeren. Charlier heeft het verhaal weer goed in elkaar gezet en Giraud heeft er prachtige tekeningen van gemaakt. 

Net als bij de vorige albums in deze serie, waarover ik hier al schreef, is de uitvoering van uitgeverij Sherpa in groot formaat en in zwartwit, waardoor je nog meer aandacht hebt voor lijnvoering en voor de tekentechniek. Die is bij Giraud altijd dik in orde. Hij kan uitstekend karakterkoppen tekenen en bewegingen van het lichaam zijn bij hem altijd natuurlijk. 

In het album zijn veel hoogtepunten aan te wijzen. De bladzijden waarop Blueberry met blote handen een arendsveer (of beter: een hele arend) te pakken probeert te krijgen, zijn bijvoorbeeld fascinerend. 

Aan het eind van het verhaal is er nog een fraaie covergalerij en we krijgen verder een illustratie van de  opmerkelijke verschillen van inkleuring bij de voorpublicatie en het uiteindelijke album. 

De wereld van Gir

Wie het mooie, grote boek omdraait en van de achterkant begint te bladeren, komt in een ander deel terecht: De wereld van Gir. In dit deel is van alles bij elkaar geveegd: een biografisch gedeelte, een interview in twee delen, hommages, een portfolio, een afdeling over Giraud en de film. Zeer behartigenswaardig allemaal en met mooie grote illustraties bij de artikelen.

Het is een beetje een ratjetoe, maar dat betekent ook dat iedereen wel iets van zijn gading in vindt. In ieder geval passen de artikelen in deze reeks waarin een zo volledig mogelijk beeld gegeven wordt van alles wat met Blueberry te maken heeft.

De uitgaven van Sherpa zien er altijd goed uit: mooie gebonden boeken, het goede papier, veel aandacht voor vormgeving. De liefhebbers zullen de delen met plezier naast elkaar in de boekenkast zetten. En die van tijd tot tijd er weer uit halen om te lezen en te kijken natuurlijk. 

Blueberry: Gebroken Neus (Jean Michel Charlier / Jean Giraud) en De wereld van Gir (Giraud en anderen).
Uitg. Sherpa, Haarlem 2018, groot formaat, hardcover, 128 pagina's €49,95.
Luxe editie € 75,00