3 pak (Margje Woodrow, Joost Klein, Karin Amatmoekrim)

Er is minder aandacht voor dan voor de Boekenweek of de Kinderboekenweek, maar al een aantal jaren is er een Boekenweek voor Jongeren, met een heus Geschenk, onder de titel 3PAK, een boekje met daarin drie verhalen. Dit jaar zijn dat verhalen van Margje Woodrow ('Exposure'), Joost Klein ('Brüders auf Berlin') en Karin Amatmoekrim ('Echo').

Eerlijk gezegd kende ik alleen Karin Amatmoekrim, van wie ik het boek Het gym las, een mooie roman. Van de andere twee had ik zelfs de namen nog nooit gehoord.

Woodrow

Margje Woodrow blijkt een stel jeugdboeken geschreven te hebben. Haar verhaal 'Exposure' zal door veel jongeren gewaardeerd worden. Allereerst door het onderwerp: een groepje leerlingen filmt stiekem docenten, bewerkt die filmpjes en zet ze op Instagram. Een meisje doet mee onder sociale druk, maar vindt dat het allemaal te ver gaat. Bovendien is thuis de situatie ook niet altijd even gemakkelijk.

Het verhaal heeft vaart en bevat veel dialogen. Waarschijnlijk vliegen leerlingen er doorheen. Het is duidelijk een verhaal van een jeugdboekenauteur. De hoofdpersonen zijn jongeren, de thematiek ligt dicht bij de doelgroep.

Met literatuur heeft het verder niet zoveel te maken. Zo'n beetje alle emoties worden expliciet benoemd en de stijl is niet bijzonder origineel: tranen prikken in ogen, iemand schiet als een springveer overeind of ploft in het gras. Een ander voorbeeld: 'Op mijn kamer knal ik bijna uit elkaar van ellende. Mijn gedachten springen alle kanten op.'

Klein

Het tweede verhaal, van Joost Klein, is andere koek. Het heet 'Brüders auf Berlin', waaraan al te zien is dat het hier om gebrekkig Duits gaat. Dat klopt ook wel, want de hoofdpersonen zijn Nederlanders: Joost, Gurb en Louis. Ze gaan stappen in Berlijn. Louis heeft opvallend veel geld en Joost vraagt zich  af waar dat geld vandaan komt. Aan het eind weet hij het.

Het is een plotje van niks, maar dat is nog niet het ergste. Het verhaal schiet maar niet op. Personages hebben meestal een streven, waarin je ze als lezer kunt volgen, maar hier dobberen ze maar een beetje door de avond. De ik-figuur Joost deugt heel erg: hij slikt geen pilletje, wijst een toenadering van een vrouw af en houdt steeds zijn hoofd erbij. Een verhaal wordt interessanter als ook het hoofdpersonage meer gelaagd is.

Stijl

De stijl is een ramp. Soms aanstellerig archaïsch ('doch'), soms onbeholpen geformuleerd ('Ze ontrafelde mijn penis uit mijn Polo Ralph Lauren-onderbroek'), soms clichématig ('zijdezacht haar'), soms in kinderlijke sms- of WhatsApptaal ('ze hoofd', 'me hulp'). De frik in mij bleef aan het strepen. Bijvoorbeeld bij 'Haar gebalde vuist': 'gebalde' is overbodig; er bestaan geen ongebalde vuisten.

Als iemand zijn hoofd flink stoot, staat er 'BAM' over de hele breedte van de pagina. Zelfs bij een explosie zou dat overdreven zijn, aangezien er in de rest van het verhaal niets met typografie wordt gedaan. Nu krijg je de indruk dat de auteur naar extreme middelen moet grijpen om iets eenvoudigs aan de lezer over te brengen.

Overdrijven komt vaker voor: 'Berlijn is misschien wel écht zo crazy als letterlijk iedereen zegt.' Letterlijk iedereen? Echt niemand uitgezonderd? En ook in de plot wordt er eigenlijk overdreven. Je denkt naar een lichtbak toe te lezen, maar het blijkt een nachtkaars.

Onder het verhaal staat 'xjoost', alsof het een brief zou betreffen, maar voor de rest zijn daar geen aanwijzingen voor.

Verband

Zinsverbanden zijn verschillende keren onlogisch. Een voorbeeld: 'Een sluwe vos wil ik hem niet noemen. Wél 't manusjes van alles. Zo heeft hij ooit op een Waddeneiland heel veel geld verdiend met een groepje jongens. Ze verkochten grote blokken hasj.' Dat laatste is klaarblijkelijk kenmerkend voor een manusje van alles. En een sluwe vos kan blijkbaar niet zo'n manusje zijn.

Waarom de CPNB gekozen heeft voor Joost Klein, is me niet duidelijk. Hij doet het een en ander op YouTube, begrijp ik en hij heeft een enkel boekje met teksten gepubliceerd. Daar heb ik wat over opgezocht, maar ik krijg er geen duidelijkheid over. De ene keer worden het gedichten genoemd, de andere keer wordt het tot de non-fictie gerekend. Ik herinner me geen juichende recensies.

Misschien is het mijn leeftijd en vinden jongeren het allemaal prachtig. Dat moeten we afwachten.

Amatmoekrim

Karin Amatmoekrim is van de drie de enige die uit de literatuur komt. Niet alleen schreef ze Het gym, maar ook De man van veel, over Anton de Kom.

In 'Echo' sluit ze, volgens een voetnoot, aan bij Het gym, maar het verhaal is prima 'los' te lezen. Het gaat over een jeugdliefde en over het begin van een schrijverschap. Het meisje dat het hoofdpersonage in het verhaal is, is verliefd op een ander meisje, dat ze slechts vanuit de verte meemaakt. De toenadering gebeurt door het geschreven woord.

Verhalen zijn haar doorgegeven door haar moeder. Ze worden verteld als waar, al zouden ze ook fictie kunnen zijn. Wellicht is de 'ik' daardoor ontvankelijk geworden voor verhalen. Ze krijgt er ook op school mee te maken: de mythen en sagen die nog steeds doorverteld worden en nog steeds betekenis hebben. Zo identificeert de 'ik' zich met de waternimf Echo, die verliefd was op Narcissus.

Toegankelijk en op niveau

Amatmoekrim heeft er een mooi verhaal van gemaakt. Dit soort verhalen zijn geschikt voor jongeren: toegankelijk, maar wel op niveau. Het verhaal van Woodrow zal jongeren zeker leesplezier verschaffen en dat is belangrijk, maar het zal niet helpen de stap naar de literatuur te maken. Het is immers vooral jeugdliteratuur. Het verhaal van Klein helpt (naar ik inschat) niemand vooruit.

'Echo' behoort tot het soort literatuur dat jongeren binnen boord houdt wat betreft het lezen. Amatmoekrim is dan ook een schrijfster wier werk op alle middelbare scholen bekend is, neem ik aan. Er kwamen natuurlijk meer auteurs in aanmerking. Een greep uit de ballenbak: Philip Huff, Jaap Robben, Marolijn van Heemstra, Jan van Mersbergen, Hanna Bervoets, Walter van den Berg, Esther Gerritsen. Keus genoeg, er zijn er nog veel meer. Er is gekozen om maar een enkele literaire auteur op te nemen en dat is jammer.

Hopelijk helpt het boekje toch om jongeren een stukje op weg te helpen in de literatuur.