De Maanblaffers (Marten Toonder)

De meeste verhalen over Olivier B. Bommel en Tom Poes heb ik wel gelezen. De liefde zal begonnen zijn in mijn jeugd, toen de ballonstrips achter op de Revue of de Revu stonden. Het blad zal in de jaren zestig waarschijnlijk nog geen Nieuwe Revu geheten hebben. Ik herinner me verhalen als De tik van Joost en De jakkerjekker. 

Later schafte ik de 'echte' verhalen aan, stroken met tekst eronder en die las ik met graagte, ik schafte Bommelspulletjes aan (klok, mok, schort, pennenbak, koffiebus) en vorig jaar, toen ik afscheid nam van mijn toenmalige school, kreeg ik zelfs een gloednieuwe pennenbak van Bommel van een leerling. Toen er  hoorspelen werden gemaakt van meer dan zeventig verhalen beluisterde ik ze allemaal. 

Nepnieuws

Na verloop van tijd zakken die verhalen weer een beetje weg en dan kun je ze met nieuwe ogen lezen. Zo kocht ik een tijdje terug een uitgave van De Maanblaffers waar voorop vermeld was Nepnieuwseditie. Het boekje opent met een voorwoord van Huib Modderkolk. 

De Maanblaffers verscheen in 1967 als krantenstrip, maar het verhaal is nog steeds akelig actueel. Eerst maar even het verhaal. 

Bommel heeft een oude autotoeter cadeau gedaan aan Wammes Waggel, die er plezier mee gaat maken, maar daar is de politie niet van gediend. Agent Kloppers grijpt hardhandig in met de gummiknuppel. Het is duidelijk dat het gezag onredelijk optreedt. Later zal de politie zelfs inhakken op een groepje schoolkinderen. 

Ook Bommel krijgt te maken met het gezag. Ambtenaar eerste klasse Dorknoper vertelt hem dat hij zijn schuurtje moet afbreken, omdat het zonder vergunning gebouwd is. 'Dit is een vrij land, maar de de vrijheid moet in ordelijke banen worden geleid,' zegt Dorknoper. 

Daarna ontwaart Bommel de kruidenier Grootgrut met zijn driewieler, waarop hij een spandoek met 'Free' heeft aangebracht, omdat hij een aanbieding heeft: bij de aankoop ter waarde van tien florijnen krijgt de klant een pak grutsprits cadeau. 'Free' doet denken aan vrijheid, maar zo vrij voelt Bommel zich niet: 'Eerst wordt mijn toeter onderdrukt en dan mijn schuur!' Hij valt het voertuig van Grootgrut aan. 

Sociale Ontwaak Partij

Er volgt veel gedoe, Bommel wordt tijdelijk in hechtenis genomen, en dan doemt er een wonderlijke figuur op die zegt dat we moeten oppassen voor de Maanblaffers. Ze zijn onder ons en bekleden zelfs belangrijke posities. Let op hun driftgraad. De figuur is lid van de Sociale Ontwaak Partij. 

In de loop van het verhaal doemen er steeds meer van deze figuren en binnen de kortste keren gaat het verhaal van de Maanblaffers rond. Huib Modderkolk vergelijkt de figuren met Twittertrollen die complottheorieën verspreiden.  De verhalen blijven vaag. Zo weet niemand wat een Maanblaffer is. Maar wel dat je vooral moet letten op mensen met grote voeten en rood haar. 

Media

Het hele stadje Rommeldam komt in de ban van de mogelijke Maanblaffers, zeker als de Sociale Ontwaak Partij een stem krijgt in de krant. De overheid wordt ongerust en zegt tegen de politie dat die moet ingrijpen, wat er eigenlijk op neerkomt dat de SOP de vrije hand krijgt: zodra die iemand als verdacht aanmerkt, wordt die opgepakt. 

Binnen de kortste keren verdenkt iedereen iedereen en de gevangenissen puilen uit. De officiële wetenschap (professor Prlwytzkofski) distantieert zich van de onzin, waardoor hij de vraag krijgt of hij zelf geen Maanblaffer is. Drs. Zielknijper is belast met het testen van de gevangenen, al weet hij niet goed hoe dat moet. 

De verhalen over de Maanblaffers worden intussen extremer: het zijn wezens van buiten in ieder geval: uit een ander land of misschien zelfs wel van een andere planeet. Kwade genius achter alles blijkt professor Sickbock, die lang ondergronds heeft gewerkt, maar die nu bovengronds komt. 

Doorprikken van het complot

Ook Bommel komt onder invloed van de SOP, maar als men juffrouw Doddel dreigt te beschuldigen grijpt hij in. Het is waarschijnlijk niet de ratio die bij Bommel de grens trekt, maar het gevoel. Hij heeft veel sympathie voor Doddeltje en daarom kan hij niet geloven dat zij een Maanblaffer is. Maar als deze beschuldiging niet klopt, kloppen misschien alle beschuldigingen niet. Uiteindelijk komt alles goed. Tom Poes en Olivier Bommel prikken het complot door en de rust keert weer. 

De Maanblaffers is nog steeds actueel. Het laat zien hoe nepnieuws werkt. Eerst worden er beschuldigingen geuit, die zich verspreiden via de media en die daarna een soort waarheid worden. Omdat de Maanblaffers ook op hoge posities zouden zitten, zijn het de 'gewone' mensen die zich bedreigd voelen. Mensen die niet eigen zijn (uit een ander land of van een andere planeet) zijn verdacht. 

En alles begint met persoonlijke onvrede. Dat is de voedingsbodem. De burger is ontevreden, heeft de indruk dat velen tegen hem zijn en concludeert dat er wel een vreemde macht aan het werk moet zijn. 

De wetenschap is verdeeld. De officiële wetenschap laat het onwetenschappelijke van de theorieën zien, maar wordt dan meteen geplaatst in het vijandelijke kamp. Drs. Zielknijper probeert er het beste van te maken, maar heeft gebrek aan kennis en professor Sickboek is kwaadaardig en heeft niet het heil van de mensheid op het oog. 

Insluiting en uitsluiting

Uiteindelijk gaat het over insluiting en uitsluiting en die uitsluiting wordt steeds duidelijker. Zo wordt er geen melk meer geleverd aan mensen die geen lid zijn van de SOP. De leden zijn duidelijk te herkennen, door hun uniform, dat ze overigens wel zelf moeten bekostigen. Maar ook als je bij de partij bent, kun je er nog steeds van beschuldigd worden dat je een maanblaffer bent. De puurheid die de partijleden nastreven gaat ver en eigenlijk is niemand zeker van zijn eigen positie. Je kunt immers zomaar beschuldigd worden. 

Het is een enge wereld en uiteindelijk heeft alles zich ten goede gekeerd, maar je hebt het idee dat het ook anders had kunnen lopen en dat se SOP uiteindelijk aan de macht gekomen was. Huib Modderkolk geeft als vergelijking het verhaal dat er een pedofielennetwerk zou bestaan, een verhaal dat door veel mensen werd geloofd en dat leidde tot bloemen leggen op een begraafplaats in Bodegraven. Daar is trouwens wel ingegrepen en de mensen achter het onzinnige verhaal zijn intussen gearresteerd en veroordeeld. 

Vreemd genoeg is er geen rechterlijke macht in Rommeldam. Mensen worden beschuldigd en opgepakt en na onderzoek mogen ze al dan niet vrij. Een uitspraak van de rechter komt er niet aan te pas. 

Gelukkig hebben we in Nederland een onafhankelijke rechterlijke macht, al wordt hun status ondergraven door politici die spreken over 'activistische rechters'. Dat tast het beeld van onafhankelijkheid aan en dat lijkt me gevaarlijk. In Nederland kennen we geen politieke benoemingen van rechters en ook dat lijkt me een goede zaak. 

Er zullen altijd mensen zijn die blaffen naar de maan, maar misschien moeten we ons daar niet al te veel van aantrekken. Laten we koesteren wat we hebben. 

(Door scanproblemen heb ik enkele afbeeldingen van internet moeten plukken. Excuses voor de kwaliteit)