De boeken van Jan van Mersbergen lees ik altijd met plezier, al is me niet helemaal duidelijk waarom. Misschien omdat ze nooit de neiging hebben om te imponeren, maar eerder uitstralen dat ze 'gewoon' willen doen. De personages zijn meestal niet uitzonderlijk, maar mensen die ook maar hun best doen om zich door hun leventje te worstelen. De stijl is in alle boeken vrij sober.
De vorm van de boeken verschilt per keer. Het soort verhaal dat Van Mersbergen vertelt, verschilt per boek qua setting, maar er zijn wel overeenkomsten tussen de verhalen. In Een goede moeder lijkt de vorm een soort dossier. In dat dossier zit de geschiedenis van Anja, een moeder met problemen. Haar ex-man, Evert, heeft dat dossier opgevraagd en achteraf heeft hij er hier en daar zinnetje commentaar bij geschreven.
Voor in het boek staat een lijst met alle betrokkenen. Het gaat om Anja, Evert, hun dochter Anouska/Noes en een hele rij aan hulpverleners, buren en kennissen.
Verhaallijnen
In het boek hebben we twee verhaallijnen: de mailtjes van Evert (vanaf 4 oktober 2017), die voornamelijk de behandeling van Anja en de omgang met Anouska betreffen. Daartussendoor lezen we het verhaal van Anja, dat een week in 2019 beslaat, te beginnen bij 28 maart. Het zijn spraakberichten die ze naar haar behandelaar Thomas Wessels stuurt en het zijn er nogal wat: in totaal 75 berichten en sommige zijn ook nog verdeeld in twee delen. Alleen al op de eerste dag stuurt Anja er zeventien.
In die spraakberichten krijgen we het verhaal van Anja te horen. Na de dood van haar hond wordt ze aangetroffen tussen strips van medicijnen en dan wordt er meteen een melding gedaan. Er wordt gedacht dat ze bewust te veel pillen heeft geslikt, maar Anja houdt ruimte voor een andere interpretatie.
Expeditie
Op woensdag komt Anouska altijd bij Anja langs. Met Anja gaat het niet goed: vaak kan ze nauwelijks lopen en kost het haar moeite om van haar matras te komen. Maar vorige week woensdag heeft ze het plan opgevat om met haar dochter naar haar tuintje te gaan. Dat is een hele onderneming, want die tuin ligt enkele straten verderop. In de loop van het boek krijgen we een verslag van die expeditie.
Anja doet dat verslag in de tegenwoordige tijd. Dat is goed voor het verhaal, maar het is niet zo geloofwaardig. Je kunt je ook afvragen hoe aannemelijk het is dat Anja zo uitgebreid haar verhaal doet. Voor mijn gevoel bleef dat het hele boek door wel een beetje wringen.
Een woud van instanties
De mailtjes van Evert laten vooral zien hoe stroperig de hulpverlening verloopt. Een woud van instanties en hulpverleners en er is nauwelijks iemand die een knoop doorhakt, die echt doet wat er nodig is. Daar zit wel een satirische kant aan, neem ik aan, maar het laat ook zien hoe ontmoedigend het is dat mensen, van wie ik aanneem dat ze betrokken zijn, niet wat meer daadkracht kunnen tonen.
Anja was actrice. Ze heeft, dertig jaar geleden, toen ze nog maar eenentwintig was, de rol gespeeld van een vrouw, Lennie, met wie het niet goed ging. Ook Lennie slikte een grote hoeveelheid medicijnen. Er zijn zoveel overeenkomsten tussen Lennie en Anja, dat die laatste zichzelf wel eens als 'Lennie' aanspreekt: 'Waag het niet aan schuld te denken, Lennie.'
Evert heeft het lang met Anja geprobeerd en ze ziet ook wel dat hij zijn best heeft gedaan:
Hoe moe hij was. Hoe hij al die jaren maar doorging en hoe hij dat van jongs af aan meegekregen heeft. Niet zeuren, doorgaan en leveren op ieder moment van de dag, wat er ook gebeurt, klaarstaan, je mannetje staan, voor eten zorgen en opruimen en als er dan nog iets bij komt dan neem je ook dat gewoon op je, en flink zijn.
Controle
Een complicerend factor is dat Evert degene is die ons het verhaal presenteert. Zag Anja echt dat hij zo zijn best heeft gedaan of heeft hij dat in het verhaal geschreven? Komt Evert zelf niet erg schoon uit het verhaal? Behalve dan dat hij alles onder controle wilde houden. Toen Noes nog een baby was noteerde hij bijvoorbeeld precies wanneer ze haar flesje kreeg en hoeveel ze gedronken had.
Evert bemoeit zich na de scheiding heel erg met de behandeling van Anja, maar dat heeft vooral te maken met zijn zorgen over Anouska, die intussen bijna twaalf jaar oud is. Zo wil hij voorkomen dat ze voor haar moeder moet zorgen. Het is zelfs niet de bedoeling dat ze een glaasje water voor Anja haalt.
In het verhaal van Anja krijgen we een kijkje in haar hoofd: ze wil graag een goede moeder zijn, maar hoe doe je dat als het je al te veel moeite kost om je ogen te openen of om te lopen? Als ze gedwongen wordt haar verantwoordelijkheid te nemen, blijkt Anja meer te kunnen dan je verwacht zou hebben. Een groot deel van haar lichamelijke problemen zal ook wel een psychische oorzaak hebben.
Van Mersbergen krijgt het wel voor elkaar om Anja geloofwaardig te maken en je hebt als lezer echt met haar te doen.
Ouderschap
Ouderschap en het zorgen voor kinderen of geliefden komt in meer werk van Jan van Mersbergen voor. In Naar de overkant van de nacht gaat het om een zorgende man die in een nacht een beslissing moet nemen; De laatste ontsnapping gaat over een vader en een zoon; in De ruiter probeert een vader zijn dochter te beschermen, maar hij is in dit boek meer op de achtergrond. In De onverwachte rijkdom van Altena zien ouders een bron van inkomsten, wat goed uitkomt omdat hun kind hulp behoeft.
Het thema van al of niet afhankelijk zijn van een ander speelt een rol in zo'n beetje alles wat ik Van Mersbergen heb gelezen. Bij de relatie tussen ouders en kinderen is die afhankelijkheidsrelatie er van nature. Misschien dat Evert daarom Anouska extra wil beschermen.
Een goede moeder is weer een vrij goed boek, waarin Van Mersbergen ons meeneemt in het hoofd van een vrouw met psychische problemen. Daarnaast laat hij zien hoe moeizaam hulpverlening in Nederland op gang komt en welke bureaucratie erbij komt kijken. Die eindeloze rij aan spraakberichten vond ik wat minder geloofwaardig, maar als je je daarover heen zet (En waarom zou je dat niet doen?), valt er veel te genieten in Een goede moeder.
Eerder schreef ik over:
Geen opmerkingen:
Een reactie posten