Er verschijnen nog steeds behoorlijk wat strips over de Tweede Wereldoorlog. Aan de ene kant is dat opmerkelijk: die oorlog is al vijfenzeventig jaar achter de rug. Aan de andere kant is dat ook wel begrijpelijk: het is een trauma binnen West-Europa en iedereen kent nog mensen die deze oorlog hebben meegemaakt. De verhalen over de oorlog waren nog overal rond.
In oorlogstijd worden de verhoudingen tussen mensen op scherp gesteld. Ook in vredestijd nemen mensen beslissingen, maar tijdens een oorlog kunnen de consquenties veel groter zijn. Een vriend vraagt of hij een tijdje bij je mag logeren is toch nog heel wat anders dan een vriend die vraagt of hij bij je mag onderduiken. Dan blijkt pas wat jullie vriendschap waard is.
Sommige mensen nemen, ook als ze gevaar lopen, beslissingen omdat ze vinden dat ze die moeten nemen, omdat er daden van ze gevraagd worden, ondanks de mogelijke gevolgen. Zij gaan door waar anderen zich mogelijk zouden laten afschrikken.
2500 kinderen
Over zo iemand gaat de stripreeks Irena, waarvan het eerste deel, Het getto, verschenen is. Irena Sendlerowa (ook bekend als Irena Sendler) leefde van 1910 tot 2008 en was een Pools verzetsstrijdster. In de Tweede Wereldoorlog redde ze 2500 kinderen uit het getto van Warschau.
De tekenstijl van David Evrard is niet realistisch, waardoor de plaatjes iets goedmoedigs krijgen. Dat is een gewaagde keuze, want de setting van het verhaal is dat allerminst. Bij het begin van het verhaal zit Irena in de cabine een vrachtwagentje en vraagt om toegelaten te worden tot het getto. Ze werkt voor de afdeling welzijnswerk en ze heeft recht op toegang, al zou een officier haar die liever weigeren. Zijn taal is dreigend, er zijn gewapende soldaten, er zijn prikkeldraadrollen aan de bovenkant van de hekken en toch heb je het idee, door de manier van tekenen, dat het misschien allemaal wel meevalt.
De hoop voor de toekomst leeft in de hoofden van de kinderen. Ze verwachten veel van Irena: voedsel, kleding en misschien is ze zelfs wel in staat om hen onzichtbaar te maken, zodat ze uit het getto kunnen.
De geest van vader
Irena doet wat ze kan, maar de situatie biedt weinig uitzicht. Een stervende vrouw vraagt aan Irena hulp voor haar zoontje. Wil Irena voor hem zorgen? Dan wordt de betrokkenheid die Irena heeft met de mensen die aan haar toevertrouwd zijn nog sterker. Ze gaat proberen kinderen weg te krijgen uit het getto. Ze voelt zich gesteund door de geest van haar vader, ook een welzijnsarts, die al in 1917 is overleden.
De toestand in het getto is al slecht, maar de maatregelen worden nog strenger, waardoor de positie van de Joden verslechtert. De verschillende decreten worden zonder commentaar weergegeven. De tekst alleen zegt al genoeg. Die sobere presentatie werkt heel goed.
Tussendoor krijgen we beelden uit een toekomst, waarin Irena al is opgepakt en verhoord wordt. Het doet vrezen dat haar acties niet goed aflopen.
Schrijnend
Van de goedmoedigheid die in het begin opgeroepen leekt te worden door de tekenstijl is weinig meer over. De lezer zit dan al zo ver in de narigheid van het verhaal, dat de vriendelijkheid van de stijl die alleen nog maar schrijnender maakt. Juist door de ellende niet vet aan te zetten, bereikt de tekenaar dat die ellende wordt overgebracht en dat die onontkoombaar wordt voor de lezer.
De scenarioschrijvers, Jean-David Morvan en Séverine Tréfouël, kozen ervoor om niet de biografie van Irena Sendlerowa te schrijven, maar om een verhaal te maken van wat ze heeft meegemaakt en gedaan. Dat lijkt me een goede keuze: als lezer ga je gemakkelijk mee in dat verhaal. Aan het eind van dit album wil je in ieder geval weten hoe ze zo veel kinderen heeft kunnen redden en hoe ze uiteindelijk toch is opgepakt.
Dit album is geschikt voor een heel brede doelgroep. Zelfs jonge lezers kunnen het verhaal lezen, als de lotgevallen van kinderen in de oorlog en van iemand die hen probeert te helpen. Volwassenen hebben een breder perspectief en kennen grofweg de loop van de oorlog, neem ik aan. Maar deze geschiedenis kennen ze wellicht niet. Het is een verhaal dat het beeld van de oorlog nog wat completer maakt.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten