De saamhorigheidsgroep (Merijn de Boer)

Ons geheugen is per definitie onbetrouwbaar. Zo meende ik me te herinneren dat ik over 't Jagthuys van Merijn de Boer wel aardig positief was, maar dat het me niet helemaal overtuigde. Waarom heb ik dat zo onthouden? Nu ik teruglees wat ik erover geschreven heb, zie ik dat ik zonder terughouding lovend was. Vreemd. Niet dat ik positief was, maar dat ik het niet correct onthouden heb, bedoel ik. 

In De saamhorigheidsgroep (2020) had ik wel vertrouwen. Ik nam het op in de lijst met de beste boeken van 2020 die ik niet gelezen heb. Intussen heb ik het boek wel gelezen. Goede roman. 

Centrale figuur is de diplomaat Bernhard Wekman. In 2018 is hij gestationeerd in New York. Hij spreekt af met een vrouw, maar beseft ineens dat het een vergissing is en waarom hij juist door haar geïntrigeerd is. Dat heeft te maken met een vrouw uit het verleden. Onlangs heeft hij ook bezoek gehad van iemand die hij uit dat verleden kent. Alles staat klaar om de herinneringen wakker te maken. 

Idealisten

Dat gebeurt in het tweede deel, dat zich afspeelt in het begin van de jaren tachtig, in Haarlem. Daar bestaat de saamhorigheidsgroep, een groep idealisten die tien procent van hun inkomen inleveren om projecten in de derde wereld te steunen. Bernhard is bevriend met Felix, die lid is van deze groep, en wordt ook lid. Hij wordt in de groep opgenomen, maar is ook een beetje een buitenstaander. Zo bezit hij een auto, waar de rest van de groep aanvankelijk niet van op de hoogte is. Dat is een uitstekende positie om de rest van de groepsleden te observeren.

In dit deel wisselt het perspectief, zodat alle personages ruimte krijgen. Het is een zeer vermakelijk deel, dat satirische trekken vertoont. Maar Bernhard heeft niet alleen kritiek. Soms is hij ook wel jaloers op de manier waarop de groepsleden leven. Vooral die ambivalentie maakt zijn positie interessant. 

Als hij kennismaakt beziet hij de groepsleden als volgt:

Alle mannen droegen net als Felix een baard. De vrouwen hadden veelkleurige jurken aan. Ze straalden zoveel vrolijkheid en geluk uit, dat het een beetje intimiderend was. 

Jaren tachtig

Het verhaal plaatsen in het begin van de jaren tachtig gaat De Boer goed af. Soms komen zijdelings actualiteiten ter sprake zoals de Falklandoorlog en we hebben nog partijen als de PPR en de PSP (waarnaar ook de afbeelding op de cover verwijst). Een enkele keer gaat het net fout. De Postbank bestond nog niet in 1982 of 1983 en ik vroeg me af of we toen de term 'polyamoreus' al kenden. 

Bernard richt zijn liefde overigens maar op één vrouw, Liza en dat geeft natuurlijk complicaties. Ze is namelijk al met Tristan. Tristan is een kunstenaar met een staart. Hij zou eigenlijk een bril moeten hebben, want hij ziet niet scherp. Dat laatste levert nog enkele grappige situaties op. 

Aan het eind van het boek keert Bernhard terug naar Haarlem en kijkt wat er over is van de groep. Hij ontmoet verschillende groepsleden die hij kent van vroeger. 

Lichte toon

De saamhorigheidsgroep is helder geschreven en je raast er doorheen. Het is een vermakelijk verhaal, dat ook tragische kantjes heeft. Aan de ene kant geeft het een beeld van een tijd en van een groep mensen, maar het schetst ook de persoonlijke besognes van iedereen en het laat je nadenken over filantropie en over mechanismen binnen een groep. De toon is licht en ik werd vrolijk van het verhaal. 

Niet alle verhaallijnen worden netjes afgehecht en dat is eigenlijk wel mooi. Soms scheert De Boer bewust net langs een plot. Dan is er net geen confrontatie of heeft een personage net niet door wat er werkelijk speelt. Dat werkt uitstekend. Er is niet geprobeerd het verhaal koste wat kost kloppend te maken, maar voor mijn gevoel klopt dat juist. 

Heerlijk boek. Aanrader.