Bij het lezen van literatuur beperk ik me meestal tot het Nederlandse taalgebied. En daarbij heb ik al het idee dat ik veel minder lees dan zou moeten. Maar soms kan ik een boek dat oorspronkelijk in een andere taal is geschreven niet weerstaan.
Eind vorig jaar kreeg ik het boek Tijl van Daniel Kehlmann cadeau van een collega. Ik zei hem dat ik het zeker zou gaan lezen. Dat kon ik gemakkelijk beloven. Van Het meten van de wereld (2005) heb ik namelijk zeer genoten en ik heb het ook al verschillende keren cadeau gedaan. Ook in Tijl had ik wel zin. Terecht, blijkt na lezing.
Uilenspiegel
Tijl gaat over Tijl Uilenspiegel, een personage dat we kennen, ook uit boeken voor kinderen. Daarin is hij een grappenmaker, die mensen voor de gek houdt en voor schut zet. Bij Daniel Kehlmann is hij een nar, maar ook een tragische figuur.
In de openingsscènem waarin Tijl hoog boven de mensen op een koord loopt, herkennen we een bekende jeugdboekenpassage, maar daarna kwamen we voor mij op onbekend gebied. We gaan terug naar de jeugd van de kleine Tijl, als zijn vader veroordeeld en ter dood gebracht wordt wegens hekserij. Daarbij waren de jezuïeten Athanasius Kircher en Oswald Tesimond betrokken, historische figuren. Kircher (ook wel bekend als Kirchner) zullen we later in het boek nog tegenkomen.
Dertigjarige Oorlog
Tijl speelt zich helemaal af in de eerste decennia van de zeventiende eeuw, als er in Europa de Dertigjarige Oorlog woedt, die zo'n beetje begonnen is als Frederik V van de Palts, ondanks adviezen om het niet te doen, als protestant de het koningschap van Bohemen aanvaardt. Hij zal maar een winter koning zijn, waarna hij wel de Winterkoning wordt genoemd.
Niet alleen raakt hij het koningschap kwijt, maar hij was sinds zijn veertiende ook keurvorst van de Palts en nu er door de keizer een ban over hem wordt uitgesproken, raakt hij ook het keurvorstschap kwijt. Hij moet met zijn gevolg trekken door Europa, waarop hij terechtkomt in Nederland (hij was een neef van Prins Maurits), in Den Haag en later in Rhenen.
Frederik was getrouwd met Elizabeth Stuart, Liz, de dochter van de Engelse koning Jacobus I. In enkele delen van Tijl leren we vooral haar beter kennen. Bij alle verhalen is Tijl betrokken. Hij is een tijdje nar bij Frederik, maar later, ver na Frederiks dood, als Liz nog wat probeert te regelen voor haar zoon, komt ze hem opnieuw tegen.
Vluchten na de dood van vader
Tijl is samen met Nele gevlucht nadat zijn vader veroordeeld is. Hij is dan nog maar een kind. Pas later krijgen we de werkelijke toedracht te horen van de veroordeling van vader Claus Uilenspiegel. Dat gebeurt vaker. Kehlmann heeft overal plotjes verborgen: steeds blijken dingen net iets gecompliceerder te zijn dan we dachten.
Intussen krijgen we wel een beeld van hoe onzeker de toestand in Europa was. De oorlog golft heen en weer en hij zal de plaats waar je leeft maar treffen. Verder is er ziekte, honger, vuiligheid. Het is een ongewis bestaan, zeker voor rondtrekkende kunstenmakers, zoals Tijl er een is.
Ook in dit boek toont Kehlmann zich een zeer vaardig schrijver, die goed een tijdperk kan oproepen, die ons laat meeleven met verschillende personages en die steeds alle touwtjes stevig in handen heeft. Slechts een enkele keer betrapte ik hem op een onnauwkeurigheid. Hij noemt ergens de planeet Neptunus, maar die werd pas in de negentiende eeuw ontdekt. En dat ontdekte ik pas onlangs toen ik het gedicht 'Aan de nieuw ontdekte planeet' van B.Ph. de Kanter las.
Maar verder: geen kwaad woord. Tijl is een fascinerende roman over een wereld die een stuk onveiliger is dan de onze.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten