Afgestoft: Het satijnen hart (Remco Campert)

De vakantie is voorbij en voordat alles goed op gang is in het nieuwe schooljaar zal ik ook af en toe op vrije dag wat moeten doen. Dat het maakt het lastig om regelmatig te schrijven, maar ik ga mijn best doen. Vier nieuwe recensies per week, zoals de afgelopen weken, zal wel niet lukken, omdat ik deze en komende week ook op zaterdag werk, maar drie probeer ik te redden. En anders zal ik af en toe een oude bespreking plaatsen die hier nog niet eerder te lezen was. 

Deze keer eentje die eerder te lezen was op 1 september van 2006 in Nederlands Dagblad. Het is een recensie van Het satijnen hart van Remco Campert.  Het is maar een korte recensie. Mogelijk had ik een aantal woorden gekregen waarbinnen het allemaal moest gebeuren, mogelijk was ik na een beperkt aantal woorden uitgepraat. Ik kan het niet meer nagaan. Voor zover ik weet heb ik ook nog ergens een stukje over Dagboek van een poes (2007) en over Om vijf uur in de middag (2010). Die heb je nog tegoed. 

       

Geen grote woorden, maar kleine daden 

Er gebeurt niet veel in de laatste roman van Remco Campert. De bejaarde schilder Van Otterlo schildert al jaren niet meer. Maar dan verneemt hij het bericht van de dood van Cissy, een vroegere vriendin van hem en langzaamaan beginnen er dingen te verschuiven in zijn leven. Het satijnen hart opent met de zin 'Mijn beste schilderij maakte ik toen ik tegen de zestig was'. Het is ook meteen zo ongeveer het laatste schilderij dat hij maakte en de lezer weet al gauw dat het iets met Cissy te maken heeft, al krijgt hij geen details, zodat er behoorlijk wat te raden overblijft. Het boek eindigt met: 'Ik ben alleen in een suizende stilte, het geluid van de kunst. Mijn ogen tasten het lege doek af.' Van Otterlo is klaar om weer te gaan schilderen.

Tussen begin en eind zijn er wat gesprekken tussen de schilder en zijn vriend (Jongerius jr.) en ook spreekt hij geregeld zijn halfzus Bettina. Zijn oude atelier wordt opgeknapt, er worden wat herinneringen verhaald en dat is het dan. Inhoudelijk mager, zou je zeggen en misschien is het dat ook wel.

Vervalsen

Toch boeit het boek. Natuurlijk door de soepele Campertstijl, maar dat niet alleen. Campert weet met kleine middelen duidelijk te maken wat er verandert in het leven van Van Otterlo. De schilder heeft veel succes gehad met zijn werk en dat succes heeft zijn werk misschien wel gecorrumpeerd. 

Is het mogelijk dat ik vanaf een bepaald moment in mijn leven mijn eigen werk heb vervalst? Dat ik iets nieuws heb toegevoegd in de stijl van het mij oude bekende, waarmee ik beroemd ben geworden en veel geld heb verdiend? Dat toen de passie gedoofd was ik dat niet wilde toegeven en niet beter wist te doen dan mijzelf herhalen? Kun je je eigen handtekening vervalsen?

Altijd heeft Van Otterlo zijn kunst op de eerste plaats gesteld. Dat was zijn grote liefde. De vriendinnen kwamen op de tweede plaats. Door de dood van Cissy moet hij zich realiseren dat hij mensen tekort heeft gedaan. Hij moet opnieuw zijn positie in het leven bepalen. 

Misschien heeft Bettina gelijk en valt er ook aan mij nog iets te doen. Grote kans natuurlijk dat het oude bouwsel dat ik ben instort als ik aan de constructie ga morrelen. Een nieuw behangetje is al heel wat. Dat moet dan wel van eigen makelij zijn.

Misschien is juist dat wel het knappe van Het satijnen hart: het doet bescheiden alsof iemand slechts een nieuw behangetje plakt op de muren van het huis dat zijn leven is, terwijl hij wezenlijke dingen aan de constructie verandert. Campert schreef al decennia geleden in een van zijn bekendste gedichten dat verzet niet met grote woorden begint, maar met kleine daden. Ook Het satijnen hart is een boek vol kleine daden. Er wordt een atelier opgeruimd, iemand gaat een schilderij maken. En ineens is alles anders.

Over andere boeken van Remco Campert:

Mijn dood en ik

De stad

De jongen met het mes

Pierrre Dubois over Remco Campert (1961)