In De goede zoon schreef Rob van Essen over een hoofdpersoon die in verband met een getuigenbeschermingsprogramma iemand een ander verleden moest geven en hem daarvoor zijn eigen verleden gaf, maar dan de ideale versie. Zijn eigen fouten zijn daarmee niet gewist, maar er is een ander verhaal overheen geschreven.
Zoiets komt ook voor in zijn nieuwe roman, Ik kom hier nog op terug. Vooraf wist ik dat het zou gaan over iemand die terug ging naar zijn eigen verleden. Daarbij moest ik sterk denken aan de roman Alles kantelt van Tomas Lieske, waarin de hoofdpersoon een jongetje ontmoet dat hijzelf is op jonge leeftijd. En aan Waar was je nou van K. Schippers, waarin een persoon af en toe verdwijnt in een foto en zo in het verleden terechtkomt. Verder komt er ook zoiets voor in Films die nergens draaien van Yorick Goldewijk.
Ik had vernomen dat er een tijdmachine voorkomt in Ik kom hier nog op terug en daar had ik wel mijn bedenkingen bij. Dat vond ik nu juist het zwakke punt in Kruistocht in spijkerboek van Thea Beckman en bij Suske en Wiske accepteer ik de noodgreep wel, maar die neem ik dan ook niet helemaal serieus.
Laat ik beginnen met te vertellen dat Rob van Essen me volledig heeft overtuigd. Niet alleen van de mogelijke tijdmachine, maar van alles. Wat een goed boek!
De man op de brug
De roman opent met een man wiens taak het is twee bruggen te verven. Daar doet hij zo lang over, dat hij weer opnieuw moet beginnen als hij klaar is. Hij heeft een korte ontmoeting met iemand die hij van vroeger kent en hij wordt een keer in verband gebracht met een zaak uit het verleden. Een geval van eigenrichting in Rijssen.
Dat lezen we in het eerste deel, 'De man op de brug'. We zullen hem ook in het korte laatste deel weer tegenkomen. Het grootste deel van de roman bestaat uit het tweede deel, 'Vijf pogingen om mr. G.B.J. Hiltermann naar huis te brengen.
De hoofdpersoon, Rob Hollander, was, in een tijd voordat hij bruggen schilderde, journalist. Een van zijn projecten was het opzoeken van de mensen die met hem filosofie gestudeerd hadden. Een van zijn oud-studiegenoten, Icks, woont in Los Angeles en nodigt hem uit. Icks blijkt over een tijdmachine te beschikken. Hij biedt Hollander vijf pogingen om een fout uit zijn verleden te herstellen.
Hiltermann
Rob Hollander heeft het idee dat hij voor de gek gehouden wordt. Door zijn scepsis lukt het je om mee te gaan in het verhaal. Je bent immers net zo wantrouwig als Hollander is. Die kiest een op het oog niet zo belangrijke gebeurtenis uit zijn leven: hij heeft eens, in diens nadagen, mr. G.B.J. Hiltermann op een brug zien staan, in zijn ochtendjas. Hij leek wat verloren en Rob had hem gemakkelijk terug kunnen brengen naar huis, maar hij heeft het niet gedaan. Dat verzuim kan hij nu goedmaken.
Daarvoor moet hij wel terug naar 13 november 1998. Door zijn dagboek weet Rob precies wanneer het was. Uit dat dagboek blijkt ook dat hij sommige dingen aanstipt, met de aantekening 'Ik kom hier nog op terug', wat hij vervolgens niet doet. Nu krijgt hij de kans om werkelijk terug te komen op iets uit zijn leven.
Bij de vijfde poging blijkt hij echter niet uit te komen bij Hiltermann, maar in een andere tijd: 1987, de tijd dat hij filosofie studeerde. Hij ontmoet hier ook de oudere versies van een aantal studiegenoten uit die tijd, die dus rondlopen in dezelfde tijd als hun vroegere ik. Ze zouden die zelfs kunnen ontmoeten.
Over wat er dan allemaal gebeurt, wil ik liever niet te veel vertellen, want er zijn spannende verwikkelingen en de uiteindelijke plot is prachtig. Daarbij komt het hele gedoe met de tijdmachine overigens weer op losse schroeven te staan. Van Essen heeft de touwtjes stevig in handen en krijgt ons precies waar hij wil.
Verhalen
Rob Hollander is als journalist ook een maker van verhalen. Hij heeft die verhalen ook nodig. Er wordt al in het begin van het boek verteld hoe hij met een ander jongetje tegen de avond een bos in gaat. Hij heeft een verhaal gemaakt van wat er toen en vlak daarna gebeurd is. 'Hij is zelf een verhaal, vanaf het moment dat hij uit het bos kwam.'
Zijn kant van het verhaal is het verhaal. Eerder dan het te vertellen zou hij het willen veranderen, natuurlijk heeft hij het ongedaan willen maken, maar dat gaat niet, alleen in zijn hoofd, hoe zou het kunnen dat het nooit gebeurd zou zijn. Het zou in een van zijn boeken moeten staan. Het kan alleen zo: van elke dag dezelfde dag maken zodat er geen tijd verstrijkt, geen toekomst is, geen verleden en dus ook geen heden.
Je kunt het verleden niet veranderen, maar in deze roman gebeurt het wel. Je kunt er wel een verhaal van maken, wat ook gebeurt in Ik kom hier nog op terug.
Sinds die dag in het bos klopt de wereld van Rob Hollander niet meer, al leeft hij gewoon door. 'Als je wilt dat er iets klopt in de wereld, moet je het verzinnen,' zegt hij en dat heeft hij gedaan. Door er een verhaal van te maken, hoort hij er weer bij.
Hollander is een observator. Hij kijkt ook naar zichzelf als hij weer verenigd is met zijn oud-studiegenoten en merkt hoe hij nadrukkelijk door zijn opmerkingen deel uit wil maken van de groep.
Brug
Rob werkt op een brug. De brug verbindt twee zijden, maar hoort bij geen van beide. Je kunt de brug zien als de verbinding met het verleden en niet voor niets roept er geregeld iemand in het boek 'Take me to the bridge'. Ook mr. G.B.J. Hiltermann bevindt zich op een brug.
Er is misschien ook wel een brug tussen het lagere en het hogere. Er zitten verwijzingen in de roman naar religie en op een gegeven moment wordt de vraag gesteld of Icks misschien God is.
Dat is toch hoe goden werken? Die willen altijd iets van hun gelovigen, hun onderdanen. Die willen bewijzen van liefde en devotie, vertel mij wat.
Worden de oud-stiudiegnoten gemanipuleerd door Icks? Of geeft hij hun een nieuwe kans? En hoe zit het met de brandende man die de berg afrent als Rob en zijn makker De Paus naar beneden rennen? Ze hadden zichzelf af kunnen vragen of hun hart niet brandende in hen was toen ze het zagen.
Uiteindelijk snap je hoe het zit, waarom dit verhaal nodig was. En dan doet het er niet meer toe of een tijdmachine kan bestaan en of het allemaal zo gebeurd is. Wel zit Rob met zijn verleden waarin een fout al dan niet hersteld is. Alleen in een verhaal kan het goed aflopen. Maar niet alle verhalen kennen een vredige afloop.
Vorig jaar zette ik Ik kom hier nog op terug boven aan het het lijstje met de beste boeken van 2023 die ik niet gelezen. Dat wil zeggen dat ik hoge verwachtingen had van het boek. Daarin ben ik niet beschaamd. Sterker nog, het boek heeft die verwachtingen overtroffen. In de eerste plaats is het een spannend boek, dat heel lekker leest. Verder zit het ingenieus in elkaar. Het is ook een ontroerend boek, over een jongetje dat met verhalen zijn leven leefbaar moet houden.
Ongetwijfeld komt het terecht in het lijstje met de beste boeken die ik dit jaar las. Zal het de komende maanden nog overtroffen worden? In ieder geval was het een feest om het te lezen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten