Huiswerk (Marja Pruis)

Van Marja Pruis heb ik veel te weinig gelezen. Ik las haar boekje over Rochefoucauld, Omdat je het waard bent en schreef daarover (zie link onderaan) en dat was het. En dat terwijl ze veel geschreven heeft waar ik best zin in had, zoals boeken over A.H. Nijhoff en Patricia de Martelaere. Maar om mij heen stapelden de ongelezen boeken zich op en steeds was er weer een ander boek dat boven op de stapel lag. 

Maar vorige week besloot ik de roman Huiswerk (2023) in huis te halen. De hoofdpersoon is Clara Feij woont in een groot huis en heeft een goede baan. Ze verdient goed en laat haar huis schoonmaken door Rose, tegen wie ze vriendelijk is, maar in wie ze maar oppervlakkig geïnteresseerd is. Zo weet ze al niet meer uit welk land Rose nu afkomstig is. al heeft die dat wel verteld. 

Op haar werk is ze ook vriendelijk. Ze is geduldig en minzaam tegenover de stagiaire die haar toevertrouwd is, al mist het meisje de deadlines. Clara zal ongetwijfeld een plezierig mens zijn. Ze is echt van goede wil en kan er ook niks aan doen dat ze bevoorrecht is, dat ze buiten de deur kan gaan lunchen als ze wil en dat ze feilloos het merk van haar nieuwe portemonnee weet te noemen, of van de bikini die haar stagiaire op een foto draagt. 

Geld beheren

Rose is een vluchtelinge, die op een gegeven moment aan Clara vraagt om haar geld te beheren. Haar omgeving (echtgenoot Hartog, zoon Cosmo) hebben daar hun bedenkingen bij, maar Clara wil goed doen en stort zich gewetensvol op de taak die ze op zich genomen heeft. 

En dan wordt er ingebroken. Ineens zijn er allerlei theorieën, die onbewijsbaar zijn, maar waarin Rose wel steeds voorkomt. Die wil Clara liever niet geloven, maar ze dringen toch in haar hoofd en het lijkt goed dat Rose een tijdje niet komt. Clara heeft meteen nieuwe huishoudelijke hulpen. 

Mrs Dalloway

Soms wordt het verhaal in de ik-vorm verteld, enkele hoofdstukken in de zij-vorm, wat net iets meer afstand geeft. Soms noemt Clara zich Mrs Dalloway, naar de hoofdpersoon in de roman van Virginia Woolf. Daar is ook het motto aan ontleend: 'Mrs Dalloway zei dat ze zelf wel de bloemen zou kopen. Want Lucy had genoeg te doen.' Ach, de goede Mrs Dalloway! Je merkt dat ze hart heeft voor Lucy. maar ze houdt er wel een Lucy op na. Ze zou eens moeten luisteren naar de podcast Mina en mevrouw.

Eigenlijk is er niet zoveel aan te merken op Clara. Je ziet hoe ze een goed mens wil zijn en hoe ze bang is dat dat niet genoeg is. Over Rose krijgt ze brokjes informatie, waarvan ze een geheel probeert te maken. 

Maar, denk ik dan, wie kan míjn brokjes informatie aan elkaar lijmen? Ik ben bang dat God niet bestaat, maar mocht het wel het geval zijn, dan is hij de man met de lijmpot. 

Ze zegt het terloops, maar ze lijkt wel op zoek naar de heelheid in haar leven. Ergens ontbreekt het verband. 

Titel

De titel Huiswerk slaat waarschijnlijk ook niet alleen op het werk in huis, maar ook op de taak die Clara zichzelf oplegt. Ze doet goed en heeft toch een schuldgevoel. Daar moet ze blijkbaar iets mee. 

Huiswerk is verdeeld in drie delen, waarvan de eerste twee beginnen met hoofdstuk 0, alsof die een soort beginsituatie weergeven. In het derde deel is vooral Rose aan het woord. Zij vertelt Clara en Hartog haar vluchtgeschiedenis. Het wordt duidelijk hoe Clara steeds vanuit zichzelf Rose bezien heeft. Of breder: hoe we allemaal genoodzaakt zijn de ander vanuit onszelf te bezien. 

Je moet weten dat ze niet een ander leven zou willen hebben. Dat ze niet iemand anders zou willen zijn. Dat ze niet gelovig is maar dankbaar. Dat ze denkt vanuit geluk, niet vanuit verlangen. 

Dat is wat Rose zegt over zichzelf. Maar al in het eerste hoofdstuk heeft Clara zichzelf de opdracht gegeven om te schrijven vanuit geluk, niet vanuit verlangen. Maar lukt haar dat? Probeert ze toch niet steeds de mens te zijn die ze verlangt te zijn?

Schrijven

Over haar schrijven zegt de vertelster ook: 'Ik schrijf volgens een ritme, niet volgens een plot. Mijn plot is dat je de volgende zin wil lezen. Ik wil het allemaal vangen voordat het gestold is in een verhaal met een begin en een einde.'

Je gaat als lezer in ieder geval makkelijk mee op het ritme van de zinnen van Pruis. Het is allemaal mooi geschreven. Je volgt ook het verhaal, maar het lijkt meer te gaan om de moraliteit, om het nadenken over hoe mensen handelen en vanuit welke motieven. Daarbij ontkom je ook niet aan het beschouwen van jezelf. Je zit zelf immers ook vol goede bedoelingen. Maar is dat genoeg? 

Knap boek, dat Huiswerk. Goed geschreven, mooi beknopt gehouden (goed tweehonderd bladzijden) en het knaagt toch ergens in je hoofd. Je bent meer Mrs Dalloway en meer Clara dan je zou willen. 

Marja Pruis, Omdat je het waard bent