Ik ben een chaoot (Einat Tsarfati)

De meeste mensen raken wel eens wat kwijt, hebben rommel op de tafel liggen, zetten dingen terug op onlogische plekken. Meestal is dat niet een echt probleem. Maar sommige mensen hebben het idee dat ze zo weinig orde in hun spullen kunnen houden, dat daardoor hun leven niet meer op orde is. 

Einat Tsarfati is zo iemand. Ze maakte daarom het boek Ik ben een chaoot, een graphic novel met behoorlijk veel tekst. De ondertitel luidt 'Een handleiding' waarbij je je af kunt vragen of de handleiding voor de lezer of voor de auteur is bedoeld. Die heeft namelijk behoorlijk wat last gehad van haar onordelijkheid. Zo raakte ze twee keer het script voor dit boek kwijt. Een keer op papier, in de schetsfase, en een keer digitaal. Daarmee is ze een gekwalificeerde chaoot. 

Aan de ene kant is het een persoonlijk boek, waarbij Tsarfati put uit haar eigen ervaringen, maar ze is de hele tijd ook bezig afstand te nemen en haar verhaal een meer algemene geldigheid te verlenen. Dat zorgt ervoor dat het persoonlijke meer naar de achtergrond gedrongen wordt. Ik vraag me af of dat winst  is. Maar misschien was dat persoonlijke verhaal wel zo ongeordend, dat het moeilijk is om daarmee de aandacht van de lezer vast te houden. 

Geordend

Het boek dat er nu ligt, is extreem geordend. Het probleem van de ongeordendheid en de pogingen er greep op te krijgen worden systematisch per hoofdstuk behandeld. Enkele hoofdstuktitels: 'Waaruit bestaat troep?' 'Hoe ga je met chaos om oftewel: wie is je tegenstander?' 'Hoe organiseer ik zonder een controle freak te worden?' Ook binnen de hoofdstukken is veel ordening aangebracht. Als er getekend wordt wat een chaoot in twee maanden verliest, is dat heel veel, maar in de tekening staan de brillen bij de brillen, de sleutels bij de sleutels, de fopspenen bij de fopspenen. 

Zo ordelijk de chaos behandelen heeft iets paradoxaals, maar misschien moet juist een chaoot wel goed kunnen ordenen, maar  de vraag die dat oproept ligt ook voor de hand: als iemand tot een dergelijke sterk doorgevoerde ordening in staat is, hoe chaotisch is hij dan?

Hier en daar staan wat praktische tips, maar een echte handleiding is Ik ben een chaoot niet en dat is maar goed ook. We worden al doodgegooid met zelfhulpboeken.  De conclusie dat we, in de tijd die ons in dit leven is toegemeten, niet te veel van die tijd moeten verkwisten met opruimen is dan ook niet opzienbarend. Het boek lijkt niet in de eerste bedoeld om te leren omgaan met de chaoot in je, maar meer om die te leren accepteren. 

Daarom worden ook geregeld voordelen van onordelijkheid genoemd. Er is zelfs een compleet hoofdstuk over de evolutionaire voordelen van chaos opgenomen. 

Lucifers

Ik ben een chaoot is verdeeld in negen hoofstukken. Aan het eind van elk hoofdstuk is een pakje lucifers getekend, waarvan er steeds meer afgebrand zijn. Het boek eindigt met de dood, de grote gelijkmaker, die ieders vlammetje dooft. Hier is het meer om te laten zien dat je als als chaoot zult sterven wanneer je als chaoot geboren wordt.

Of dit boek een strip is, kun je over strijden, maar de vraag is niet zo interessant. In ieder geval is het heel rijk geïllustreerd. In de tekeningen zijn alleen roden als steunkleur gebruikt, van roze tot steenrood. Dat geeft al een soort eenheid. Op verschillende pagina's komen darmachtige slierten voor, die me wel deden denken aan tekeningen van Michiel van de Pol. Soms heeft de stijl ook wel iets van dat losse, maar er zit zeker ook een wat strakkere kant aan. Steeds is er een vrij dun lijntje gebruikt. Over het geheel maken de bladzijden een heldere indruk. 

Ik denk dat je uit Ik ben een chaoot wel een indruk kunt krijgen van hoe onpraktisch het kan zijn om een chaoot te zijn, zodat je een beetje kunt meeleven met de echte chaoten. Verder zal er voor iedereen wel hier en daar wat herkenbaars in het boek staan: niemand heeft zijn spullen en zijn leven voor honderd procent op orde. Hier en daar wordt overdreven, wat zeker grappig is. 

Relativerend

De relativerende toon in het boek maakt het allemaal goed verteerbaar. Het probleem wordt daardoor niet te zwaar, zonder dat het weggerelativeerd wordt. 

Op taalgebied zit er nog behoorlijk wat onordelijks in het boek. Ik noemde al 'controle freak', wat natuurlijk gewoon 'controlfreak' had moeten zijn, op dezelfde pagina komen 'cancellen' en 'cancelen' voor, op een volgende 'degene die denken' en in de hoofdstuktitels wordt de lezer soms aangesproken met 'je' soms met 'ik'. Dat past misschien wel bij het onderwerp van Ik ben een chaoot, maar daar had best een streng oog op geworpen mogen worden. 

Ik ben een chaoot is best een leuk boek, heel onderhoudend, maar het deed me ook niet zoveel. Misschien doordat het persoonlijke meer op de achtergrond gebleven is, misschien ook doordat de inhoud nu ook weer niet zo opzienbarend is. Maar misschien heb ik wel iets meer begrip gekregen voor mensen die werkelijk worstelen met de chaoot in hen. Dat is dan toch mooi meegenomen. 

Einat Tsarfati, Ik ben een chaoot. Een handleiding. Scratch Books, 2023. 224 blz. € 24,95. vertaling: Christine Braun