Deus vult! God wil het! Dat was de leus bij de kruistochten en in de wetenschap of de waan dat je God aan je kant hebt, is er veel geoorloofd. In deel 1 van Jelmer konden we meekijken en meeleven met de vijfde kruistocht. Jelmer, een Fries, was niet zo zeker van zijn zaak. Hij had een kruis gezien in de lucht en dat had hij als een roeping gezien. Maar nu vraagt hij zich af: 'Wie dienen wij hiermee?'
In deel II, Ik ben gezien, bevinden we ons nog steeds in het beleg van Damiate. Die stad is moeilijk in te nemen, omdat er een toren in de rivier staat die nauwelijks te veroveren is. Daardoor kunnen de schepen niet dicht bij de stad komen.
Het dubbele van deel 1, het idee dat je de wil van God vervult en tegelijkertijd de twijfel daaraan, speelt ook door deel II, wat eigenlijk al te zien is aan de covertekening: een groep mannen dicht op elkaar, die blijkbaar zo hun eigen gedachten hebben. Op de onderste helft zien we een slagveld vol doden. Geen aanblik die je in een overwinningsroes brengt.
Ook qua opbouw volgt dit tweede deel het eerste: het is niet alleen maar chronologisch verteld. Zo krijgen we nu pas te lezen hoe de kruisvaarders Rome bezochten voordat ze verder naar het oosten trokken. De schrijvende monnik, aan het begin van deel I, zien we terug aan het eind van deel II, waarmee het raam van de vertelling gecontinueerd wordt.
Gobelin
In het begin van het album is een ridder aan het opscheppen over wat hij meegemaakt heeft. Op de achtergrond heeft Roelof Wijtsma die scène getekend in een middeleeuwse stijl. Het zou zo op een gobelin kunnen of als illustratie in een middeleeuws boek.
Dat brengt meteen goed de sfeer van die tijd aan, wat overigens ook al gebeurde op de eerste pagina. Op de voorgrond wordt een varken gedood, met de achterkant van een bijl. Blijkbaar moet het dier geslacht worden. De personages om wie het gaat, bewegen zich op de achtergrond en zijn in gesprek. Als ze dichterbij komen, verdwijnt de varkensscène naar de achtergrond. Dat je het beest kunt laten uitbloeden door zijn kop hoger te tillen dan zijn lijf, lijkt me dan weer sterk.
De aanloop naar de uiteindelijke aanval is vrij lang. Soms had er iets mee vaart in de ontwikkelingen mogen zitten wat de gebeurtenissen betreft. De psychologie van Jelmer blijft wel boeiend. Hij is loyaal aan de opdracht, maar het enige waarvan hij zeker is, is dat hij gezien is, wat mij de wonderlijke associatie met De avonden van Reve geeft, al gaat het daar niet om een persoon die gezien is.
Psalmen
De aanval, die er uiteindelijk wel komt, wordt overigens wel spannend verteld. Dat is aan scenarioschrijver Josse Pietersma wel toe te vertrouwen. Het schurende zit in de psalmteksten die op een soort banieren onder of boven in de tekeningen geplaatst zijn. Ook in de Psalmen wordt God aangeroepen tot hulp in de strijd: 'Stort Uw toorn uit over volken die U niet kennen. Straf de volken rondom ons zevenvoudig. Verdelg hen voor de smaad die zij U hebben aangedaan.' Het zijn citaten uit Psalm 79 (waarbij 'Verdelg hen' ingevoegd is om niet te lange zinnen te krijgen, neem ik aan).
De Psalmen zijn liederen waarin God direct wordt aangesproken: uit dankbaarheid of in nood, in vertrouwen of in twijfel. Je kunt je afvragen of de kruisvaarders deze psalmen paraat hadden of dat de monnik ze heeft toegevoegd. Ik kan me wel voorstellen dat het een manier is om God naar je toe te zingen als je wilt dat hij aan je kant staat.
Pietersma koos voor verschillende psalmen: in Psalm 1 gaat het bijvoorbeeld over het onderscheid tussen iemand die God wel dient en degene die dat niet doet. Intussen zien we de kruisvaarders lopen. Ze zijn ervan overtuigd dat zij het juiste pad volgen.
Deze teksten zijn wat ongebruikelijk in een hedendaagse strip, maar ze passen wel bij het verhaal. Dat is niet altijd het geval. Op de eerste bladzijde zegt iemand: 'En je weet: het gaat om de timing!' Die woordkeuze doet anachronistisch aan.
Jelmer is een eigenzinnige strip. Een zowel psychologisch als historisch interessant verhaal, wars van alle modieusheid.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten