Podcast: De Mulisch-tapes, Midden in het Oosten

De Mulisch-tapes

Een dagboekschrijver was Harry Mulisch niet. Elke tekst die hij schreef, moest immers publicabel zijn en die gedachte helpt niet als je elke dag iets wilt noteren. Maar in de jaren tachtig ontdekte hij een ander medium: het cassettebandje. Daarop kon hij van alles inspreken, zonder dat de schavende schrijver in hem wakker werd. 

De commissie die de nalatenschap van Mulisch beheert, heeft toestemming gegeven om iets met die opnamen te doen en nu is er de podcast De Mulisch-tapes, gemaakt door Daan Doesborch, Johan Kuiper en Stefanie Liebreks. We horen fragmenten van wat Mulisch ingesproken heeft en daar wordt over gepraat. 

De stem van Mulisch klinkt in de podcast en dan ben je eigenlijk al meteen dichtbij. Je ziet de schrijver zitten bij zijn 'eh... mechanische secretaresse', zoals hij het noemt en wat hij vertelt, is dan ook vaak nog beeldend. De makers plaatsen de fragmenten. Ze kennen het werk van Mulisch goed en weten vaak te vertellen waar hij een bepaalde gebeurtenis gebruikt heeft in een roman. 

Narrenschip

Hilarisch is de vierde aflevering, over een boottochtje met de herenclub. Een 'narrenschip' noemt Mulisch het, maar het zijn wel allemaal beroemde narren, die het met elkaar goed hebben, al zijn er ook wrijvingen. Bij het terugluisteren zijn Marcel van Dam en Jeroen Henneman aanwezig, zodat er ook commentaar uit de eerste hand is. Het verslag van het boottochtje roept beelden op die ik voorlopig niet meer uit mijn hoofd krijg. 

Er is ook een aflevering met opnames uit Dwingeloo, waar Harry Mulisch research deed voor De ontdekking van de hemel. Hij wilde een soort halftheoretische ondergrond voor wat hij beweerde over de ruimte en praatte daarover met deskundigen. Ook nu is er een direct betrokkene die erover vertelt en een deskundige die meeluistert. 

Het is een mooie formule: stukken van de bandjes, gepraat erover en commentaar of aanvullingen van iemand uit Mulisch' kring. Soms van heel dichtbij, zoals zijn weduwe. 

Puzzelstukjes

Bij sommige podcasts laat ik de afleveringen even rusten en dan zie ik wel of beluisteren ervan komt. Maar De Mulisch-tapes beluister ik steeds zo snel mogelijk. Natuurlijk omdat ik Mulisch hoor op een manier die ik niet kende, maar ook omdat de (in mijn ogen) jonge makers het werk van Mulisch goed kennen en daardoor de fragmenten als puzzelstukjes in het oeuvre kunnen passen. Er wordt ook wel eens een werk genoemd dat een van de drie niet gelezen heeft. Als de luisteraar dat wel heeft gedaan, mag hij stiekem grijnzen.

De makers gaan respectvol met het materiaal om, zonder overdreven eerbied en verering. Ze kunnen de poses die Mulisch aanneemt ook relativeren en dat doet fris aan. Het scheelt natuurlijk dat er intussen een afstand in de tijd is gekomen en dat Mulisch al lang niet meer één van de grote drie is, laat staan de grote één. 

Van Mulisch heb ik aardig wat gelezen, maar het is al best een tijd geleden dat ik een boek van hem opende. Er zijn verschillende romans waaraan ik goede herinneringen heb, zoals de roman Hoogste tijd (1985). Door deze podcast krijg ik wel weer zin om iets van Mulisch te gaan herlezen. 

Dat lijkt me een mooi effect. Een klein puntje: Ik dacht dat in iTunes elke aflevering dezelfde omschrijving had en dat dat wel iets nauwkeuriger gekund had. Maar toen bleek dat alleen het begin van de beschrijving bij elke aflevering hetzelfde is. 

Ik heb gezien dat op Instagram materiaal over de verschillende afleveringen is te vinden is. Ik geloof niet dat ik dat elke keer ga bekijken. Maar goed, er is veel moois te ontdekken in deze podcast. Probeer eens, zou ik zeggen. 

Midden in het Oosten

Het Midden-Oosten is al zo lang ik mij herinner een roerige streek. Ik herinner mij de oorlogen uit de jaren zestig en zeventig, waarover ik las in de krant, liggend voor de oliekachel bij mijn oma. Hoe het allemaal precies zit met machtsverhoudingen, met de goede en de slechte kant (zo die er al is), is vaak onduidelijk. Daarom is het prettig als iemand daar wat duidelijkheid in wil scheppen. 

Dat wil Aimee Doeksen, student Midden-Oostenstudies in Groningen. Ze woonde een tijdje in Egypte en heeft dus ervaring met de cultuur in dat land. In haar studie heeft ze natuurlijk ook heel wat informatie opgedaan. Die informatie geeft ze ons door in de podcast Midden in het Oosten, waarin ze verschillende kanten belicht van dit deel van de wereld. 

Arabic Aymi

In de podcast noemt ze zich Arabic Aimy. Waarom dat in het Engels moet, is mij niet duidelijk; de podcast is gewoon in het Nederlands. Aimee praat op een vrij hoog tempo, heeft af en toe een Gooise 'r' (wat mij een beetje afleidt) en lijkt altijd licht verkouden. 

De informatie die ze geeft, is meestal vrij helder, maar soms leest ze wel erg duidelijk voor. In dat geval had ik liever gehad dat ze het gewoon vertelde. Blijkbaar heeft ze het houvast van het papier nodig. 

Ze haalt geregeld een deskundige in een aflevering en dan is er natuurlijk al gauw een gesprek en wordt er minder voorgelezen. Soms hebben de deskundigen hun eigen agenda. In aflevering 5, over Israël en de Palestijnen, is er Jonathan van de organisatie Stand With Us, die doet alsof hij een objectief verhaal houdt, terwijl het heel erg pro-Israël gekleurd is. 

Ik vond dat hij er nogal gemakkelijk mee wegkwam en weinig kritische vragen kreeg. Dat viel me vooral op omdat in er een eerdere aflevering, over de positie van vrouwen in het Midden-Oosten, wel goed werd doorgevraagd. Maar in de aflevering na die met Jonathan volgt er nog een over hetzelfde onderwerp en dan juist belicht van de Palestijnse kant. Ook gekleurd, maar misschien is dat bij zo'n gevoelig onderwerp niet te vermijden. In ieder geval is er hoor en wederhoor toegepast. Doeksen houdt zich op de vlakte en misschien is dat verstandig. Ik weet niet goed wat wijsheid is in dezen. Goed doorvragen had ook wat kunnen opleveren. 

Bij de aflevering over Islamitische Staat is ze trouwens niet alleen maar degene die de informatie weergeeft. Ze noemt IS een terreurbeweging, waar overigens weinig tegen in te brengen is, lijkt me. 

Jezidi's en Moslimbroeders

Andere onderwerpen: de Jezidi's, de ramp in Libanon, de Moslimbroeders en Saoedi Arabië. De afleveringen variëren wat qua lengte en zijn soms wat korter, soms wat langer dan een half uur. De inleidingen zijn vaak Wikipedia-achtig en doen soms wat droogjes aan, maar je hebt dan wel mooi de betreffende informatie op een rijtje. 

Intussen heb ik van de tien afleveringen er acht gehoord en die laatste twee pik ik ook nog even mee. Ik vermoed dat er nog meer komt, maar Doeksen doet rustig aan, wat ik eigenlijk wel lekker vind, want dan kan ik het bijhouden. 

Wat me inneemt voor de podcast is dat de maakster blijkbaar een soort zendingsdrang heeft. Ze weet het een en ander van het Midden-Oosten en ze wil dat ook aan ons vertellen. Het hoeft allemaal niet, maar ze doet het, zomaar, voor ons. Dat vind ik sympathiek. Ik blijf deze podcast volgen.