Hannelore, Het meisje uit de sekte (Frank Krake)

Een gevangenis met een open deur - zo noemde Jan Terlouw een sekte ooit in een jeugdboek. Je bent niet echt opgesloten, maar je zit geestelijk gevangen, vaak onder invloed van een charismatische leider. Er zijn talloze voorbeelden en toch zijn er steeds weer mensen die besluiten zich bij zo'n sekte aan te melden. Over een van hen, Hannelore, schreef Frank Krake een boek. Hij voerde lange gesprekken met haar en reconstrueerde zo haar leven. 

Het vreemde is dat die gesprekken alleen genoemd worden op de flaptekst en niet bij de verantwoording. Daar worden vooral mensen van politie en justitie genoemd en in tweede instantie Hannelores ouders en zus en nog enkele mensen die een sekte van binnen uit kennen en soms ook de sekte waarin Hannelore tot haar zeventiende jaar verbleef. 

Gemeente Gods

Die sekte was de Gemeente Gods, onder leiding van Sipke Vriesland. Voor een deel woonden de sekteleden in een voormalig klooster in Velddriel, voor een deel kwamen de sekteleden naar dat gebouw, voor de bijeenkomsten en om te werken. 

'Het meisje uit de sekte' luidt de ondertitel, alsof er maar één sekte bestaat en we het meisje allemaal kennen. Het leven van Hannelore is wel de rode draad, maar bij het schetsen van het leven in de sekte krijgen we ook de wederwaardigheden van andere personen te lezen, ook de dingen die Hannelore niet geweten kan hebben. 

Krake gebruikt de middelen van de fictieschrijver, om de lezers mee te laten leven. Gesprekken geeft hij letterlijk weer en er zijn veel details. Hij heeft er een echt verhaal van gemaakt. Waarop hij zich baseert als het niet om Hannelore gaat, is niet helemaal duidelijk. Misschien voor een deel op een boek van Geertje Tobé, 18 jaar in een sek(s)te, met voorspel en naspel. Zij verbleef in dezelfde sekte. Krake noemt het boek in zijn bronnenlijst, maar het is niet duidelijk in hoeverre hij het gebruikt heeft. 

Stilistisch is er hier en daar wel wat op het boek aan te melden. Krake gaat bijvoorbeeld clichés niet uit de weg. Maar over het algemeen vertelt hij helder en wat hij wil vertellen komt ook aan. 

Inkleuring

Doordat Hannelore een prettig leesboek is, een verhaal, weet je als lezer niet wat de feiten zijn en wat de inkleuring is. Dat is wel een bezwaar. Ik kan me voorstellen dat Krake een groot publiek wilde bereiken en daarom ook voor de verhalende vertelwijze heeft gekozen. Ik had het liever wat zakelijker gehad, met meer duidelijkheid over de bronnen. De lijst met geraadpleegde bronnen is nogal gebrekkig. Bij de kranten wordt alleen een datum genoemd, maar niet de kop van het artikel, bijvoorbeeld. 

Ook als je de inkleuring door Krake wegdenkt, is het verhaal overigens heftig. Vrieswijk gebruikte allerlei manieren om zijn macht uit te oefenen. Hij bracht een rangorde onder de volgelingen aan, maar het was een rangorde waarvan ze nooit zeker konden zijn. Mensen werden lastiggevallen met nachtelijke telefoontjes, ze moesten boete doen door te zwijgen, door zich af te zonderen (bijvoorbeeld in het kippenhok) en door vaak te betalen. Er was een 'klunzenpot'.

Fouten mochten er niet gemaakt worden en ook kinderen moesten betalen aan de pot. Als ze nog geen geld hadden, bouwden ze een schuld op. Maar ze wisten vooraf niet wanneer iets een fout was, wat maakte dat ze altijd onzeker waren over of ze het goed deden. En altijd konden ze verraden worden door mede-sekteleden, die hun 'overtredingen' op konden schrijven en in de brievenbus konden doen. 

Vriesland en zijn partner Aagje hadden vaak seks met de vrouwen. Die lieten zich dat welgevallen en waren zelfs blij met de aandacht die ze op die manier kregen. Die 'vrijwilligheid' vergrootte achteraf natuurlijk alleen maar het schuldgevoel. 

Profeet

Vriesland zei een profeet te zijn, die regelrecht boodschappen van God kreeg. Verzet tegen hem stond dus gelijk aan het weerstaan van God. De vorm van de bijeenkomsten doet evangelisch aan: muziek, tongentaal en veel aandacht voor de duivel en het gevaar van het occulte. De sekteleden konden altijd het verwijt krijgen dat ze occult besmet (en soms ook besmettelijk) waren. 

De mechanismen van mensen aan je binden en ze afhankelijk maken laat Krake goed zien. Zelfs mensen met een goede maatschappelijke positie, die gewend zijn zelfstandig beslissingen te nemen in hun werksituatie, tonen zich slaafs tegenover de grillen van de Profeet. 

Het boek stopt niet als Hannelore uit de sekte is, maar laat zien hoe lastig het daarna nog is. Uiteindelijk wordt Vrieswijk gearresteerd en veroordeeld tot TBS met dwangverpleging, voor het jarenlange seksueel misbruiken van minderjarigen. Hij komt vrij als hij al over de tachtig is, en leeft daarna nog een tijd in een huis in Papendrecht, te midden van het restant van de sekte. Intussen is hij overleden.

Het is goed om nog maar weer eens doordrongen te worden van het gevaar van dergelijke sekten. Daar was ooit in Nederland een meldpunt voor, maar dat is door een gebrek aan subsidie opgeheven. Het boek van Krake wakkert intussen de belangstelling voor het gevaar van sekten weer aan. Over Hannelore is intussen ook een documentaire gemaakt.