Help! De dokter verzuipt... (Knipoog 53)

Het zal in de eerste helft van de jaren zeventig zijn geweest, toen mijn moeder een boek kreeg van haar broer Albert (Ome Ab): Help! De dokter verzuipt... (1968) van Toon Kortooms. Ik gok dat het in 1974 is geweest, het jaar dat het boek verfilmd werd.

Help! De dokter verzuipt... gaat over een onorthodoxe huisarts, ruwe bolster, blanke pit, die allerlei patiënten ziet in zijn Brabantse dorpspraktijk. Ik herinner me een cliënt die 'de grofpisser' werd genoemd. Daarnaast trekt de arts zich het lot aan van een stel woonwagenbewoners.

Ik moest erg om het boek lachen. Bij ons op de mavo stonden nog meer van zijn boeken in de schoolbibliotheek: Beekman en Beekman (een samenvoeging van De gebroeders Beekman uit 1946 en De mannen Beekman uit 1950); De zwarte plak (1948); Parochie in de Peel (1954); Mijn kinderen eten turf (1959). Ik heb ze stuk voor stuk gelezen. Of ik Dit zwarte goud (1957) gelezen heb, weet ik niet zeker.

Op Wikipedia kom ik de hele lijst met werken van Kortooms tegen. Uit latere jaren heb ik nog gelezen: Laat de dokter maar schuiven (1975), een vervolg op Help! De dokter verzuipt... Dat viel me tegen. Nog weer vijf jaar later schreef Kortooms Laat de dokter maar opkrassen. Dat heb ik niet gelezen.

Wel las ik nog Mijn oom Theodoor (1978), dat ik me als een leuk boek herinner en Onze Leo (1985), een tegenvaller. Dat Kortooms daarna dapper door bleef schrijven, en bijvoorbeeld verschillende delen met memoires schreef, is me geheel ontgaan.

Toon Kortooms overleed in 1999. Hij had toen een hele ris romans en kinderboeken op zijn naam staan. Twee van zijn boeken werden verfilmd, twee werden er vertoneelstukt. Intussen is hij al zeventien jaar niet meer onder ons. Nooit hoor ik iemand nog zijn naam noemen.

Maar zijn boek Help! De dokter verzuipt... is nog niet vergeten. In Sir Edmund, de bijlage bij de de Volkskrant van 29 oktober 2016 wordt er opzichtig naar de titel van het boek geknipoogd in een artikel met de titel Help de wetenschapper verzuipt! Het artikel is geschreven door de wetenschapsjournalisten Martijn van Calmthout en Bard van de Weijer. Je kunt het hier vinden en als je ervoor betaalt, kun je het ook nog lezen.

Boven de schrijversnamen staat waar het artikel over gaat:

De hoeveelheid data die de wetenschap produceert, neemt elk jaar met eenderde toe. Hoe voorkomen wetenschappers dat zij verdrinken in de datazee?

Dat sluit mooi aan bij 'verzuipt'. Blijkbaar gaan de auteurs ervan uit dat de titel van het boek van Kortooms bij veel lezers nog bekend is. Als een boek verfilmd wordt, en als daarbij de titel behouden blijft, blijft zo'n titel gemakkelijker hangen. Ik vermoed dan ook dat de inschatting van Van Clamthout en Van de Weijer juist is.

Anno 2016 blijkt er bijvoorbeeld nog een fietsarrangement te zijn dat 'Help! De dokter verzuipt' heet. Op 9 september jl. heeft ook de NRC al geknipoogd: 'Help, de mobiele provider verzuipt'. In 2008 zond EenVandaag een item uit onder de titel 'Help, de school verzuipt!' en op een hogeschool is er een studiegroep 'Help, de bankier verzuipt!' Op de site van VVN (Verslavingszorg Noord Nederland) wordt aandacht gevraagd voor alcoholisme: 'Help, mijn buurman (ver)zuipt!'

Er blijkt nog veel meer te zijn dat met de verzuipingsdood bedreigd wordt Bijvoorbeeld het vrouwenvoetbal, de stad, de cultuur, het systeem, de scheidsrechter, m'n ligfietsclub, de coffeeshop,  de Oosterschelde, de Mercedes SL500, Brazilië, de fysiotherapeut, de innovatie, de thuiszorg, de boer, mijn gezin, de aio en dan heb ik er nog heel wat overgeslagen.

In 2015 werd het manifest 'Help! de dokter...' gepubliceerd. Op een site met een artikel daarover wordt zelfs de omslagafbeelding van het boek van Kortooms gebruikt. De titel wordt letterlijk geciteerd in een bijdrage in Arts en auto waarin begrip wordt gevraagd voor hoe moeilijk artsen het hebben. Sommigen vonden indertijd dat het zo'n vaart niet liep: 'Help, de dokter zeurt! (hier).

Dokters kunnen nog meer dan verzuipen en zeuren. Ze kunnen protesteren, huilen, te veel moeilijke woorden gebruiken, niet komen, ziek zijn, mij niet willen steriliseren, vertrekken en bijna cynisch worden, steeds voorafgegaan door 'Help!'

Help! De dokter verzuipt... is een dankbare titel om op te variëren. Je kunt namelijk zowel 'de dokter' als 'verzuipt' vervangen. Dat is dan ook heel veel gebeurd, zoals uit bovenstaande lijstjes blijkt. Geen wonder dat een knipoog naar het boek van Toon Kortooms nog steeds werkt.

De film kunt u hier bekijken.