Rondom Staal

Het is heerlijk om je te verliezen in een verhaal, zoals je je in een film kunt verliezen: je zit er helemaal in en maakt het allemaal mee. Maar ik hou er ook van als een schrijver je steeds in je arm knijpt en zegt: Het is maar een boek, hoor; een afbeelding van een pijp is de pijp zelf niet.

Koos van Zomeren doet dat met zijn nieuw roman Rondom Staal. Het boek opent met vierenveertig korte verhalen, meestal ruim een bladzijde lang, waarin Van Kempen de hoofdpersoon is. Deze Van Kempen doet zich in elk verhaal anders voor. Hij kan Ellen van Langen zijn, maar ook een kat, een lijder aan gedachteverlies, of iemand met 'reptiliaanse achtergrond'. Ik moest meteen aan de film Zelig van Woody Allen denken, waarin iets soortgelijks gebeurt.

De stukjes zouden geschreven zijn door de schrijver A.A. Staal, die we al tegenkwamen in Die stad, dat jaar. Deze Bert Staal leeft intussen niet meer en deze verhaaltjes over Van Kempen zou hij nagelaten hebben, lezen we in het tweede deel, waarbij Simon Duyzer als schrijver genoemd staat. Duyzer heeft ook iets kameleontisch: hij kan namelijk de stijl van Koos van Zomeren perfect nadoen.

Duyzer heeft, samen met zijn broer, Staal dood aangetroffen. Hij overlegt met De Arbeiderspers over de uitgave van de nagelaten verhalen. In dat tweede deel lopen personages rond die wij kennen uit de werkelijkheid: Peter Nijssen bijvoorbeeld, Lex Jansen, Willem van Toorn. Het lijkt alsof we hier niet met fictie te doen hebben. In het korte derde deel neemt Koos van Zomeren het woord.

Van Zomeren is de schrijver van Rondom Staal, maar hij is evengoed een personage. Zoals ook Van Toorn, Nijssen en Jansen personages zijn geworden. Binnen het boek wordt het ene deel als fictie gepresenteerd en de andere delen als non-fictie, maar dat zijn ze natuurlijk niet. In dit boek zijn er alleen maar gradaties in fictionaliteit. Tegelijkertijd blijft de werkelijkheid er steeds doorheen sijpelen, waardoor
je je steeds af moet vragen in welke (on)werkelijkheid je je als lezer bevindt.

Ik kan mij voorstellen dat er lezers zijn die daar niet van houden en die liever een boek lezen waarin je lekker kunt meeleven en verder niks. Voor hen is dat boek niet geschreven. Maar wie van het spel met feit en fictie houdt, zal genieten van Rondom Staal.