Gisteren bezocht ik nauwelijks het internet. Ik schreef een stukje voor de krant over Dick Matena, deed hetzelfde voor mijn weblog, pakte mijn spullen en verliet het huis. Daar zal ik pas vanavond weerkeren. Vanochtend opende ik mijn laptop om iets te schrijven over Kristien Hemmerechts. Dat moet maar even wachten: Louis Lehmann is overleden. Het is eergisteren gebeurd, gisteren zong het rond op internet.
Of er iets van Lehmann in mijn boekenkast staat, kan ik nu niet nakijken. Meer dan een bundeltje zal het niet zijn en aan dat bundeltje (dat er misschien helemaal niet is) heb ik nauwelijks herinneringen. Ik ken Lehmann van losse gedichten, die ik in bloemlezingen tegenkwam, al was hij tegen bloemlezen. Het eerste citaat dat me bij hem te binnen schiet is in ieder geval 'Gij zult niet bloemlezen'. Mooi door zijn stelligheid, al weet ik helemaal niet in welke context Lehmann de uitspraak deed.
Verder herinner ik mij het marathoninterview dat Wim Noordhoek met hem had in 1990. Ik heb het veel later (een jaar of drie geleden?) gehoord en vond het kostelijk. In de oorlog, vertelt Lehmann, liep hij de kans opgepakt te worden. Bij een controle of een razzia (de juiste context weet ik niet meer), drong hij een willekeurig huis binnen en verstopte zich onder het bed. Hij bleef daar uren liggen. Hij hoorde bijvoorbeeld hoe een kind naar dat bed gebracht werd. Pas in de avond, het kind moet al geslapen hebben, verliet hij het huis. Ik herinner me niet meer of hij de bewoners nog gesproken heeft en heeft uitgelegd wat hij daar deed.
Terwijl hij onder dat bed lag, zei hij in zichzelf klassieke teksten op, in het Grieks, dacht ik. Aarzelend vroeg de interviewer of hij dat deed om zijn angst te bezweren, maar dat was niet zo. Hij deed het omdat hij zich kapot verveelde.
Lehmann was een zeer onderhoudend verteller. Zo'n marathoninterview duurde toen nog vijf uur. In jaren daarna werd dat teruggebracht tot interviews van drie uur. Het gesprek met Lehmann is nog te beluisteren.
Een paar maanden geleden downloadde ik een foto van Lehmann (zie hieronder). Ik noteerde niet waar ik die foto vond. Dat moet terug te vinden zijn. Het ging me ook eigenlijk niet om Lehmann, maar om het plaatje, dat mij aangenaam trof. Ik wilde daarover nog een keer wat schrijven, om erachter te komen, waarom ik die foto 'prettig' vond.
Misschien is het de geit. Mijn opa van moeders kant (opa Ganseman, die wij 'opa Dojewèrt noemden) had een paar geiten, waaronder zo'n witte. Ik herinner het me, al is mijn herinnering misschien wel levend gehouden door een foto die ik van opa heb, met zijn geiten. Het moet slechts een paar jaren voor zijn dood geweest zijn.
In mijn herinnering (ook de foto heb ik niet bij de hand) stond open een beetje voorover gebogen en keek hij op. Misschien dat hij de pin de grond in duwde. Aan die pin stond de geit de hele dag. 's Avonds werd hij naar binnen gehaald, de volgende dag zocht opa een plekje vers gras.
Opa had zijn pet ver achter op zijn hoofd staan, zodat zijn witte haren er voor onderuit kwamen. Ze verwaaiden. Zo heb ik in ieder geval die foto onthouden.
Later had ik zelf een geit, die Hans heette, al was het een vrouwtje. Waarom dat zo was, weet ik niet meer. Het was ook geen witte geit. Maar het was mijn geit en hij hoorde bij mij.
Misschien ook is het de omgeving die de foto laat zien: gras, struiken. Natuur dus. Landelijkheid. De grasvlakten en de boomgaarden uit mijn jeugd, die ergens in mij begraven liggen, worden door zo'n foto opgediept.
Maar het is ook een foto die een wereld toont die voorbij is. De opgerolde mouwen, die ik nooit meer zo zie; de broek, die waarschijnlijk een plusfour is en zo'n broek was van voor mijn tijd; het kapsel.
En misschien toch ook Lehmann, die een jonge man was, hoewel ik me bij hem nooit een jonge man voorstel. Alsof hij altijd al oud was. Maar in het marathoninterview was hij eventjes jong en op deze foto is hij voor eeuwig jong.
Als de naam Lehmann valt, zal ik aan galeien denken, aan 'Gij zult niet bloemlezen', aan een enkel gedicht. Maar ook aan deze foto, waarop hij ons nog lang aan zal kijken. Hij heeft er mooi weer bij. Zijn leven ligt nog voor hem. Er kan nog van alles gebeuren.
(Na weinig googlen kom ik erachter dat ik de foto geplukt heb van de site van Lehmann)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten