donderdag 21 oktober 2021

Nou je d'r toch zo mooi benne... (Jan Reitsma)



Jan Reitsma (1948) is zijn leven lang werkzaam geweest als veearts. Samen met zijn vrouw runde hij een praktijk, waarbij hij zich toelegde op de het vee (koeien, paarden, schapen) en zijn vrouw op honden, katten en andere dieren die mensen in huis halen. Intussen is Reitsma gepensioneerd, wat hem niet belet om af en toe nog in te springen in de praktijk. 

Wie zoveel werkervaring heeft, kan daar natuurlijk veel over vertellen en dat doet Reitsma ook, in het boek Nou je d'r toch zo mooi benne... dat als ondertitel heeft: 'Over belevenissen in een dierenartsenpraktijk in Noord-Holland'. Reitsma was zo vriendelijk mij het boek toe te sturen en ik heb het met plezier gelezen. 

Dekker

In mijn jeugd kwam op de boerderij geregeld de veearts langs. Mijn levendigste herinneringen heb ik aan veearts Dekker, een grote man met een hoedje op. Hij moest geregeld opdraven, bijvoorbeeld als er een kalf met een keizersnee geboren moest worden, als er een beer (mannetjesbig) met een breuk was of als er koe plat lag vanwege kopziekte of melkziekte. 

Mijn moeder heeft nog verhalen over een koe die 'het lijf' naar buiten werkte. Ze had na afloop het bloed in haar laarzen staan. Toen ik wat ouder was, assisteerde ik ook wel, bijvoorbeeld als bij een keizersnee het kalf uit de koe getild moest worden. 

Dekker had altijd mooie verhalen, die hij graag vertelde, als hij na afloop van een behandeling een brandewijntje of jonge jenever dronk bij ons in de keuken. Bijvoorbeeld over een stier die rotte appels had gegeten en stomdronken was geworden. De boer had het in de gaten, maar wou zien of 'meneer' het kon diagnosticeren. 

Facetten

Het zijn dit soort verhalen die Reitsma met smaak vertelt. Hij laat zoveel mogelijk facetten aan de orde komen, van verlossingen tot voorlichting aan boeren en van het gedoe (soms) met stagiaires tot de omgang met collega's, die soms hartelijk was, maar sommigen hadden een verborgen agenda. 

Reitsma haalt herinneringen op, maar ze zijn ook min of meer gefictionaliseerd, doordat hij de namen veranderd heeft, ook die van hemzelf. Hij heet in het boek Foeke Schootsma en zijn vrouw Miek heet Hannelies. Dat heeft hij gedaan 'om herkenning van personen en plaatsen te voorkomen', schrijft hij in het voorwoord. Waarom je je eigen naam verandert 'om herkenning te voorkomen' is mij niet duidelijk en ik snap wel dat je geen gedoe wilt, maar ik vermoed dat het veranderen van een naam er niet voor zorgt dat iemand zich niet meer herkent. 

Ongetwijfeld heeft Reitsma zijn redenen gehad, maar ik vraag me af of hij niet nog dichter op zijn herinneringen had kunnen gaan zitten, door bijvoorbeeld hier en daar een naam weg te laten, maar voor de rest gewoon weer te geven wat er gebeurd is. Maar misschien is Reitsma daar gewoon te aardig voor en wilde hij niet dat mensen zich ongemakkelijk zouden voelen. 

Toegankelijk

Nou je d'r toch zo mooi benne... is een toegankelijk boek: je hoeft geen voorkennis te hebben om het te kunnen volgen en voor de duidelijkheid heeft Reitsma ook nog twee woordenlijsten achter in het boek opgenomen: van veterinaire vaktermen en van streektaal en agrarisch jargon. De meeste termen worden overigens uit de context al duidelijk. 

Het is een boek over de praktijk geworden en ik las daar veel dingen in die ik nog niet wist. Bijvoorbeeld dat je bij een verlossing niet  vooraf je handen met gewone zeep moet wassen, maar met boorzeep. Ik geloof niet dat dat vroeger bij ons thuis gebeurde. Maar bij de verlossing van schapen luistert het wellicht wat nauwer dan bij die van koeien. 

Door die praktijkverhalen werden bij mij herinneringen wakkergeroepen, ook aan zaken die niet in het boek voorkomen. Bij het kalven is het het handigst als een koe ging liggen, maar sommige koeien bleven staan. Mijn vader en de veearts gingen dan aan weerszijden van de koe staan. Ze hielden beiden het uiteinde van een juten zak vast die onder de koe door liep. Ze tilden dan die zak op en meestal ging de koe dan alsnog liggen, blijkbaar door de druk op borst en buik. 

Ook moest ik denken aan het gebruik van een krik bij de geboorte van een kalf. Nu is zo'n krik volgens mij verboden, maar er is een tijd geweest dat die wel gebruikt is. Bij ons gebeurde dat niet zo heel lang. Mijn vader zwoer bij het gebruik van klosjes met een koereep eraan. De lus in de koereep werd om het pootje van het kalf gedaan en je trok aan de klos. 

Hoogwater

Boeiend is het hoofdstuk over het hoogwater in 1995, toen gevreesd werd voor dijkdoorbraken, bijvoorbeeld in Ochten. Niet alleen mensen moesten geëvacueerd worden, maar ook dieren. Dat was nog best lastig, want overal stonden files. Reitsma neemt ons moeiteloos mee naar die tijd. 

Het boek is niet chronologisch geordend: Reitsma koos bij de indeling in hoofdstukken min of meer voor een thematische aanpak. Over het algemeen werkt dat wel, al spring je soms ineens terug in de tijd. Die tijd staat soms nauwkeurig aangegeven, soms wordt die in het midden gelaten. Over het algemeen werkt dat wel goed. 

Door het hele boek heen zijn er foto's opgenomen. Niet altijd in hetzelfde formaat, niet altijd van dezelfde kwaliteit en niet altijd voegen ze wat toe. Maar door de foto's wordt Nou je d'r toch zo mooi benne... ook een bladerboek. Hier en daar is er een taalfout blijven zitten, soms ook in de spelling van de werkwoorden, maar dat is vergeeflijk: voorin staat wel uitgeverij Pirola vermeld, maar alleen bij de technische realisatie. Ik neem aan dat het meeste in eigen beheer gebeurd is.  

Afwerking

Verder is het boek heel fraai afgewerkt: harde kaft, gebonden, glanzend papier, leeslint in de kleur van de hoofdstuktitels en de bladzijnummers (groen). De bladspiegel doet rustig aan en de tekst is gedrukt in letters die prettig lezen. Ergens is een brief afgedrukt, in een blauwe cursieve letter, zodat ook de suggestie van een brief wordt gewekt. Uit dat alles blijkt de aandacht waarmee het boek gemaakt is. 

Reitsma kan na meer dan veertig jaar terugkijken op een mooie loopbaan en je merkt uit het boek dat hij het werk met liefde heeft gedaan. Natuurlijk waren er ook veel lastige dingen, maar die leveren dan weer goede verhalen op. Zo'n boek lijkt me een mooie bezegeling van decennia werken op het boerenland. 

In West-Friesland zal het boek wel goed verkrijgbaar zijn, daarbuiten wordt het wellicht lastiger. In dit artikel las ik nadere informatie over de verkooppunten: 
Het boek is voor 24 euro verkrijgbaar bij supermarkt Spar in ‘t Zand, Smaakgilde Groenland in het Makado Centrum in Schagen, tegenover de roltrap, Bij VCHN, aan de Doorlaat 6 in Anna Paulowna, VCHN, Hoornse weg 31 te Middenmeer en Paardenkliniek Hollands Kroon, Waardweg 1 te Middenmeer.

Naschrift

Het boek is intussen toe aan een tweede druk. Het is ook te bestellen door een mail aan rietschootboek@gmail.com.


Mogelijk bent u ook geïntereseerd in wat ik schreef over:

Of mijn herinneringen aan mensen die op de boerderij aan de deur kwamen:

Geen opmerkingen:

Een reactie posten