Herinneringen van een huisarts

Wie was Dr. J. van Arkel Zegwaard? Wat over hem bekend is, is onduidelijk en onvolledig. Zelfs de spelling van de naam is niet zeker. Bij Herinneringen van een huisarts staat er op het voorplat een streepje tussen Arkel en Zegwaard, op de titelpagina niet.

DBNL vertelt me dat de naam een pseudoniem is van H.P. van den Aardweg, van wie nog twaalf andere pseudoniemen bekend zijn, zoals Toon van Alphen, Lea van den Brink en Allan Penning. Hij had zelfs drie pseudoniemen met de achternaam Van Hoorn: Johanna, Henriëtte en Henri van Hoorn.

Van den Aardweg werd geboren op 19 juli 1899 en overleed op 4 juli 1971. Hij schreef veel. DBNL  noemt vijfendertig titels, maar het zijn er meer. Onder het pseudoniem Van Arkel Zegwaard schreef hij niet alleen Herinneringen van een huisarts, maar ook Vrouwenarts, Vrouwenzaal, Morfinist, Een arts grijpt in, Vrouwen om dokter Beylard, Dr. Ferdinand Lichtheem, sexuoloog, En de liefde... dokter Beylard? Aesculaap in Weideveld, De Varenbeektrilogie, Kwakzalvers, Dokter op de zeven zeeën, Bittere pil. En dan heb ik nog maar vluchtig gezocht. Geen van deze titels wordt genoemd op DBNL.

Op het wereldwijde web kom ik enkele malen de suggestie tegen dat Herinneringen van een huisarts uit 1947 stamt. Of dat klopt, kan ik niet controleren. Het zou kunnen. Er wordt een keer de tijdsaanduiding 'kort na den vorigen wereldoorlog' gegeven, wat betekent dat het boek na de Tweede Wereldoorlog gepubliceerd moet zijn, al vertelt het verhalen die van daarvoor dateren.

Dat waren andere tijden! 'Maar nu zat ik, na mijn visites te hebben ingeboekt, bij een geurig kop thee en een lekkere sigaar wat tijdschriften door te bladeren.' Een auto had de arts indertijd niet tot zijn beschikking. Hij verplaatste zich te voet of met een koetsje.

Over zijn patiënten heeft de dokter vaak wel een oordeel: 'De vrouw was een nerveus persoontje, kleinzeerig en overgevoelig.' En: 'Een leelijk, onopvallend, maar lichamelijk goed ontwikkeld meisje'. Dokter heeft hart voor zijn patiënten en helpt hen zo goed hij kan. Hij registreert sociale omstandigheden en houdt rekening met de wensen van de patiënt. Ook is de dokter niet feilloos en hij verbloemt zijn fouten niet.

Wel bleef ik het gevoel houden dat de dokter boven zijn patiënten verheven was, wat in die tijd waarschijnlijk ook niet zo vreemd was. De dokter is me verder net iets te heldhaftig, te nobel, te veel de goeierik.

Hoe betrouwbaar de medische kant van het boek is, moet een deskundige maar beoordelen. Toen ik het boek las, had ik nog niets over de auteur opgezocht. Ik had de indruk dat het hier werkelijk herinneringen van een huisarts zou kunnen betreffen, maar dat de gebeurtenissen net iets te mooi afgerond waren, waardoor het toch meer verhalen uit een huisartsenpraktijk werden dan herinneringen.

De verhalen hebben een lichte toon en worden vlot verteld. Ach, het is allemaal geen hoge literatuur, maar ik heb genoeg beroerdere boeken gelezen. 'Sic Transit' stak boven de andere verhalen uit. Het gaat over een meisje dat danseres wordt, van haar moeder vervreemd raakt en een tragisch leven leidt.

Het aardige van Herinneringen van een huisarts vond ik dat je een blik kunt werpen in een dokterspraktijk van een halve eeuw geleden en anders kun je in ieder geval te weten komen hoe men in die tijd dacht dat het er in een dokterspraktijk aan toe ging. En naderhand ben ik wel benieuwd geworden naar de man die zoveel pseudoniemen aangenomen heeft.

Illustratie uit het boek, door Jan Sluijters jr.