Een stem uit de hemel (Sytse van der Veen)

Het zal niet vaak voorkomen dat iemand een stem uit de hemel hoort. Ik ken het verschijnsel uit de Bijbel, als Saulus (die later Paulus heet) een stem hoort als hij op weg is naar Damascus: 'Saul, Saul, wat vervolgt gij mij?' Zo staat het tenminste in de Statenvertaling, de bijbelvertaling waarmee ik ben opgegroeid. Naar aanleiding daarvan gooide Saulus zijn leven radicaal om. Later heeft men wel beweerd dat Paulus een epileptische aanval heeft gehad. Dat zou wel jammer zijn voor het verhaal. 

Ik kan me voorstellen dat mensen ook moeten denken aan Knielen op een bed violen van Siebelink. In de passage waarnaar de titel verwijst, krijgt Hans Sievez een teken van de hemel (al hoort hij geen stem).

Ook in de nieuwe roman van Sytse van de Veen, Een stem uit de hemel, hoort iemand zo'n stem. Het is de vader van Arthur, een van de twee hoofdpersonen in het boek. Hij hoort: 'Ga terug!' Dat vat hij op als een teken en later zal hij predikant worden. Net als bij Paulus is de stem cruciaal voor een wending in zijn leven. 

De ik-figuur in het boek is Lennard (wiens naam op het achterplat van het boek overigens niet correct is gespeld en verderop in het stukje wordt hij zelfs Richard genoemd), eerstejaarsstudent psychologie. Hij ontmoet zijn jaar- en studiegenoot Arthur, een intelligente jongen. Lennard schrijft en Arthur leest enkele van zijn verhalen. 

Zwaar christelijk, gereformeerd

Arthur geeft daarop Lennard twee dozen vol schriften met dagboekaantekeningen en  zegt dat hij daar  een boek van moet maken en zo het verhaal van Arthur moet schrijven. Arthur is opgegroeid in een gelovige omgeving. 'Zwaar christelijk, gereformeerd.' Waarschijnlijk gaat het hier om de Gereformeerde Kerken Vrijgemaakt: 'Eigen scholen, een eigen krant, zelfs een eigen politieke partij.' Van dat geloof heeft hij zich losgemaakt en hij heeft zich er behoorlijk tegen afgezet, waarmee hij zich ook heeft afgezet tegen zijn ouders. 

Ongetwijfeld heeft Arthur daarover geschreven in de schriftjes, maar de lezer krijgt daar nauwelijks iets van te lezen. Ook wordt er bijna nooit verteld dat Lennard in de dagboeken leest en al helemaal niet dat hij aan het schrijven is. Op een gegeven moment is het boek grotendeels af. Waarom Van der Veen een groot deel van het lees- en schrijfproces buiten het boek gelaten heeft, is me een raadsel. 

Lennard is zonder geloof opgegroeid en hij zal zo zijn vragen gehad hebben bij wat hij leest. Maar wij weten niet wat hij leest en ook niet wat voor vragen dat oproept. We weten ook niet in hoeverre hij het verhaal naar zijn hand zet. Waarom zo'n boek er moet komen is eigenlijk niet helder en ook niet van wie het eigenlijk is als het af is. Daarover zijn geen bindende afspraken gemaakt. Ook dat is moeilijk voorstelbaar. Lennard wordt betaald, maar hij is niet een ghostwriter. Hij zal dan ook later met de roman naar een uitgeverij stappen. 

Omdat Lennard wil weten of er ook een andere kant aan het verhaal zit, zoekt hij contact met de ouders van Arthur; hij praat vooral met de vader. Ook met Arthurs zus heeft hij contact. 

Voor zijn studie verliest Lennard al gauw elke belangstelling. In het begin van de roman wordt die studie nog genoemd, later helemaal niet meer. Soms krijgt onze jonge schrijver pas laat zijn toelage van zijn vader. Over studiefinanciering wordt niet gesproken. Het lijkt erop dat Van der Veen de studie dood heeft laten bloeden omdat hij dat niet kon gebruiken in zijn verhaal. De studie is wel erg plotseling verdwenen. 

Niet ingebed in de tijd

Het verhaal is niet ingebed in de tijd. Er dringen geen berichten uit de actualiteit door tot Lennard en Arthur. Er zijn al mobiele telefoons, maar berichten worden niet verstuurd via WhatsApp. Het maakt aan de ene kant het verhaal tijdloos, maar aan de andere kant laat het ook zien hoezeer de personages met elkaar in een bubbel zitten. Daarbuiten lijkt er niets interessants te gebeuren. 

Er is verder wat gedoe met een huisbaas met paranoïde trekken en soms krijgt Lennard bezoek van Tim, een christen uit de evangelische hoek. En dan is er nog Cathy, een wat mysterieuze jonge vrouw. Lennard wordt verliefd op haar, maar bekent haar dat niet. Al deze personen zullen een rol spelen op het cruciale moment in deze roman. 

Van der Veen vertelt het verhaal vlot, in een stijl waar weinig op aan te merken is. Hij is goed in het doseren van informatie. Vaak houdt een hoofdstuk mooi op tijd op. De lezer weet dan niet precies hoe het allemaal verder gegaan is, maar dat blijkt alleen maar prettig. Op die manier blijft het verteltempo hoog.  

Compositie

Over de compositie had ik soms wel wat twijfels. De figuur van Tim voegt niet zoveel toe aan het verhaal, behalve dat ook via hem het geloof in het verhaal komt. Veel daarvan had gemist kunnen worden, naar mijn smaak, maar Van der Veen heeft Tim ook nodig omdat hij bij het etentje moet zijn waar het verhaal een wending neemt. Tijdens die maaltijd komt iets ter sprake dat een ander licht werpt op zaken, waarna Arthur naar buiten loopt. 

Eerlijk gezegd kon ik dat als lezer niet helemaal volgen. Arthur reageert vrij heftig terwijl de situatie ook wel iets grappigs heeft. Dat hij veranderd is door wat er meteen na het etentje gebeurde is weer wel begrijpelijk. Ik blijf hier wat vaag in mijn omschrijvingen, omdat ik niets van de plot wil weggeven.  

Door de manier van vertellen is Een stem uit de hemel een fris boek, dat vrij vlot leest. De relatie tussen Lennard en Arthur kun je goed navoelen. Arthur is dominant, maar Lennard geeft ook zijn grenzen aan. In de beschrijvingen is Van der Veen naar mijn smaak soms te expliciet. Zinnen als 'Ik vond hem boeiend' moeten eigenlijk niet nodig zijn. Als het verhaal verteld wordt, wordt vanzelf wel duidelijk wat het personage vindt. 

Net te

De plot tijdens het etentje is me net te geconstrueerd en de symboliek van de mantel van Arthur net te nadrukkelijk. Het personage van de huisbaas speelt een negatieve rol en dat weerspiegelt zich in hoe hij eruitziet. Dat is me weer te schematisch. 

Zo kwam ik geregeld smetjes tegen, maar dat neemt niet weg dat Een stem uit de hemel bijzonder vlot leest, als verhaal blijft boeien en niet boodschapperig overkomt, terwijl het geloof op de achtergrond wel steeds meespeelt. Mogelijk is dat voor mensen reden genoeg om toch eens met het boek kennis te maken. 

Sytse van der Veen, Een stem uit de hemel. Uitg. Manuzio, Kampen 2021; 220 blz. € 19,99.