Aya Zikken (1919 - 2013) overleden

Aya Zikken, 1959

Aya Zikken is overleden; ze werd 93 jaar oud. Eerlijk gezegd wist ik niet dat ze nog leefde. In een doos op zolder moet nog een boek van haar opgeborgen zijn, Alleen polenta vandaag (1954). Uit mijn hoofd zou ik daarnaast alleen De Atlasvlinder (1958) kunnen noemen. Dat is ooit een bekend boek geweest.

Vermoedelijk is De atlasvlinder ook aardig verkocht. Toen het boek al drie jaar op de markt was, werd het bekroond met de Boekenmarktprijs 1961, die beschikbaar gesteld werd door de Bijenkorf. De jury bestond uit Emmy van Lokhorst, C.J. Kelk en C.J.E. Dineaux. De prijs bedroeg fl. 2000,-

Aya Zikken met een handtekeningenjager, 1964

Begin jaren zestig was haar hoofd bekend van de tv: ze volgde Annie M.G. Schmidt op in het komische programma 'Hou je aan je woord', waarin ook bijvoorbeeld Godfried Bomans en Karel Jonckheere figureerden. Na een seizoen hield Zikken het voor gezien. Dat had ze overigens bij haar aantreden al aangekondigd.

Bij haar vierde boek, De vrijwilliger (1956) noemde de Friese koerier haar nog 'vrijwel onbekend', maar prees het boek:

Dit boek over een ouderloze jongen uit Indonesië, die in een Nederlands gezin wordt opgevoed, biedt de schrijfster gaarne aangegrepen kansen tot demonstreren van een opmerkelijk schrijftalent. Ook het psychologisch inzich in ht wezen van de hoofdpersoon en van verschillende bijfiguren is zeer opvallend. 

Voor lezers van Het vrije volk zou de naam van Aya Zikken welk bekend moeten zijn: ze had er een column, met de naam 'Vrij spel'

Het jaar erop kreeg ze een reistoelage, vermeldde het Nieuwsblad van het Noorden van 15 april 1957. Hoe hoog die toelage was, staat er niet bij. Zo'n reistoelage werd ook toegekend aan 'Max Dendermonde, Henriet Laurey, K. Meeuwissen, Kurt Poort, Paul Rodenko en Simon Vinkenoog'. Twee namen verkeerd geschreven. Ze zijn wellicht per telefoon doorgegeven. Alfred Kossmann kreeg een reisbeurs. Misschien is Zikken van het geld naar Israël gereisd. Ze publiceert in 1958 in Het vrije volk een reeks portretten (acht delen) van vrouwen in Israël.

De Atlasvlinder werd in Het vrije volk pas op 11 april 1959 besproken, door Rob Nieuwenhuis:

De Atlasvlinder is een boek dat vele voor mij onvergetelijke stukken bevat en dat ik tot de hoogtepunten van de : Indische belletrie' reken, zeker niet achter te stellen bij Nog pas gisteren van Maria Dermoût, waar het in meer dan één opzicht aan doet denken, maar het bevat enkele technische onvolkomen. 

De eerste vijftig bladzijden bevredigen Nieuwenhuis niet. Zikken verwijst hierin naar relaties en gebeurtenissen die pas verderop in het boek duidelijk worden. Dat werkt niet, vindt Nieuwenhuis.

We komen dan ook voor de merkwaardige situatie te staan dat het begin eerst achteraf, en eigenlijk pas na herlezing duidelijk wordt en zin krijgt. [...] Zijn we eenmaal door het begin heen, dan volgen we sterk geboeid de gebeurtenissen die juist door verzwijgingen en hiaten zo bijzonder suggestief verteld zijn, in een opvallend genuanceerd, levendig en helder proza. 

Aya Zikken, begin jaren zestig

Als in 1962 'tal van schrijvers' zich aansluiten bij een protest tegen het subsidiebeleid van minister Cals, noemde De waarheid de volgende schrijvers bij name: A. Roland Holst, Hans Andreus, Willem Brandt, Jacques den Haan, Ben Stroman, Ab Visser, Hans Warren en Aya Zikken. Het moeten toen bekende namen geweest zijn.

De lijst boeken van Zikken telt meer dan dertig titels. Ik heb de indruk dat daarvan alleen De Atlasvlinder als titel bekend gebleven is. Wie meer over Zikken wil weten, leze de bioagrafie door Kees Ruys, die juist deze week uitgekomen is. Voor een filmpje over de presentatie ervan: klik hier.

In 1975 kreeg Zikken de Marianne Philipsprijs en in 1997 de Anna Bijnsprijs.

Een filmpje bij haar negentigste verjaardag.