De Bible belt (Jonah Falke)

Het reformatorische wereldje is voor buitenstaanders niet zo gemakkelijk te doorgronden. Je moet maar net weten dat de Gereformeerde Gemeenten wat anders is dan de Gereformeerde Kerk. Binnen de refowereld is een heel scala aan kerken, die allemaal net iets anders heten en die een andere 'ligging' hebben. Hoe denken de opiniemakers in deze kringen? En hoe de 'gewone' mensen?

Jonah Falke wist van het wereldje niet veel af, maar hij wilde het leren kennen, na een ontmoeting met de journalist en mediaman Riekelt Pasterkamp. Riekelt verschafte hem een paar ingangen, maar veel moest Falke zelf doen. Hij was oprecht geïnteresseerd, kocht een zwart pak en begaf zich in het refodom. Over de zoektocht om door te dringen tot de kern van deze wereld schreef hij het boek De Bible belt. 

Zijn werkwijze is te vergelijken met die van Matthias Declerq die Urk wilde leren kennen. Het leverde het boek De ontdekking van Urk op. Zoveel mogelijk zonder oordeel begaf hij zich in de voor hem onbekende wereld, luisterde en keek en schreef op wat hij hoorde en zag. 

Geen opsmuk

Falke maakte verschillende kerkdiensten mee. Hij was niet op zoek naar een nieuw houvast, al schrijft hij wel dat het atheïsme hem verveelde. De onopgesmuktheid van de kerk en de preek spreekt hem aan:

Zijn preek dwingt je - zoals ook dit gebouw ingericht is, als een punt die naar het midden wijst - om je aandacht erbij te houden. Zakelijk, kaal, het woord als centrum, zonder afleiding. Hoe ver het ook van me af staat, ik begin het te waarderen, zoals je gebiologeerd op een straathoek in het buitenland kunt zitten, een land waar je de taal niet spreekt, maar de wereld verwonderd aan je voorbij laat trekken, urenlang, zonder je te vervelen. 

Hij snapt ook wel dat je je niet zomaar aan een dergelijk geloof kunt overgeven. 

Dit is geen vrijblijvende wereld. Als je de stap naar geloven zet, komt dat met een prijs. Enerzijds zijn er de alom bekende positieve waarden als medeleven, gemeenschapsgevoel en zingeving bevorderen. Anderzijds is er het dogmatisme, de polarisatie, beperking van een individu, het ontkennen van wetenschap en de macht van voorgangers. Als een zwart sprookje dat niet voor iedereen goed afloopt. 

Iemand uit de door Falke beschreven wereld zal nooit zeggen dat hij 'de stap naar geloven zet'. Het geloof moet je gegeven worden. Al moet je wel de middelen hanteren: wie nat wil worden, moet in de regen gaan staan. 

In al zijn reportages blijkt Falke een scherp observator, met oog (en oor) voor details. Dat maakt zijn boek ook prettig om te lezen: hij schrijft zo dat je je de situatie goed voor kunt stellen. Of hij nu een dienst meemaakt, meeloopt met de SGP of bij een gezin blijft logeren. 

Bovendien is hij er niet op uit om de refo's als een exotische stam te tekenen. Er is wel een journalistieke distantie, maar tegelijkertijd wil hij de refowereld naderen, om die ook te beleven. Dat zorgt voor empathische reportages. 

Wereldse wereld?

Soms heb ik wel mijn twijfels. Geregeld wordt er gesproken over 'de wereldse wereld'. Wordt dat tegenwoordig zo gezegd? Van vroeger herinner ik mij dat niet. Ik ben opgegroeid onder het gehoor van een predikant die waarschuwde voor de wereld en de godsdienst. Je moest je ver houden van alles van wat werelds was. Aandacht voor sport was bijvoorbeeld altijd 'sportverdwazing'. En waarschuwen voor de godsdienst? Jawel, want er is veel 'naamchristendom' en dat staat ver van het echte geloof af. 

Over het algemeen voelde Falke zich welkom:

Bij de mensen die ik sprak - hoe uiteenlopend ze ook waren, binnen alle schakeringen van gereformeerde gezindte - voelde ik me het vaakst welkom, soms een buitenstaander, maar geen indringer die verjaagd moest worden. 

Uiteindelijk blijkt Falke zich het beste thuis te voelen bij de meer 'zware' kant van de refowereld. Door het gesprek met ds. Kort voelt hij zich geraakt. 

Epiloog

In de verschillende reportages verkent Falke verschillende facetten van de refowereld. Aan het eind had ik wel behoefte aan een uitgebreid hoofdstuk waarin een soort conclusie getrokken wordt en waarin de refo's gekenschetst worden. Er is wel een epiloog, maar die gaat meer over hoe Falke zijn verkenning van deze wereld beleefd heeft en wat het hem gedaan heeft. 

Hoe dan ook, De Bible belt is een prettig leesbaar boek, dat veel nieuws bevat voor mensen die weinig van de refowereld afweten. Voor degenen die beter ingevoerd zijn, zal er niet heel veel nieuws in staan over die bijbelgordel, maar voor hen is juist interessant met welke blik een buitenstaander hun wereld beziet.