Eigenlijk lees ik nooit literaire thrillers. Thrillers zullen best onderhoudend zijn: de spanning drijft je immers door het boek. Je wilt toch weten hoe het zit of hoe het afloopt. Dat 'literaire' vertrouw ik niet helemaal. Is dat niet alleen toegevoegd om het boek een zekere standing te geven? Er zijn genoeg literaire romans die heel spannend zijn en die hebben het etiket 'thriller' blijkbaar niet nodig, maar een thriller lijkt net iets meer als je die literair noemt.
In een dubbelinterview (waar? wanneer?) met Stella Bergsma en Saskia Noort zei Noort dat ze eigenlijk nooit een recensie kreeg. Ze wilde desnoods een negatieve bespreking, als het boek maar gerecenseerd werd. Daar had ik niet eerder bij stilgestaan. Het werk van Noort heb ik niet gelezen, maar ik vermoed dat het in de betreffende categorie tot de top behoort.
Misschien is mijn sympathie voor de persoon Noort wel gebaseerd op een filmpje dat ik ooit zag, waarin Connie Palmen, misschien wel met te veel drank op, in een talkshow de fiolen van haar toorn uitgoot over Noort en haar werk. Ten eerste kon ik uit die tirade niet opmaken dat Palmen dat werk daadwerkelijk gelezen had, er werden (als ik het mij tenminste goed herinner) ook nauwelijks argumenten gegeven en het was vooral heel onaardig. De waardige manier waarop Noort reageerde nam mij meteen voor haar in.
Maar ook van Noort las ik dus nooit wat. Wel schreef ik een stukje over een boek van Susan Smit, weliswaar geen schrijfster van thrillers, maar in mijn hoofd hoort ze in hetzelfde vakje 'geen literatuur, maar misschien toch interessant.' Bij Smit vond ik het onderwerp overigens wel interessant, maar de manier van schrijven overtuigde mij niet.
Niet literair, geen thriller
Onlangs werd mij ongevraagd een 'literaire thriller' toegestuurd, Moederliefde van Femmy ten Cate. Ik besloot het boek te gaan lezen, maar ik heb er weinig plezier aan beleefd. Literair vind ik het zeker niet en eigenlijk vind ik het ook geen thriller.
Van een thriller verwacht ik vooral spanning en dat valt in Moederliefde nogal tegen. Leen Salverda, 27 jaar oud, is door zijn moeder opgesloten in een kelder. Die ruimte heeft een zeker comfort: hij heeft een bed, een tafel en een wc en hij kan zelfs douchen, koffie zetten en muziek draaien. Zijn moeder brengt hem driemaal per dag eten.
Moeder zal hem vrijlaten als hij kan bedenken waarom hij opgesloten zit. Dat is al onwaarschijnlijk. Het is nogal een daad om je volwassen zoon op te sluiten. Die is ook nog eens een gewaardeerd journalist, bij een niet zo groot medium, het blad OOG, waarvoor hij politici interviewt.
Leen schrijft verder artikelen over het gedachtegoed van zijn tante Agaath (Gaath), wier manuscript (van maar liefst twaalfhonderd pagina's) op zijn laptop staat. Waarom die artikelen nog steeds gepubliceerd worden, terwijl Gaath al uit de actualiteit is verdwenen, wordt me niet duidelijk.
Tante wordt een politica genoemd en ze heeft zich wel beziggehouden met de politiek, maar verder dan het willen oprichten van een politieke partij is ze niet gekomen. Ze stond een soort menselijk communisme voor. Met haar ideeën kwam ze wel in talkshows, al is ook niet direct duidelijk waarom. Ze had in ieder geval volgelingen. Intussen is tante verleden tijd. Of ze overleden is of verdwenen blijft lang in de lucht hangen.
Familiedrama
Dan is er nog een familiedrama: er is iets gebeurd met het dochtertje van Agaath, Rosa/Roosje, toen ze nog een baby was. Daarvan is Leen (die toen nog Lenny heette) getuige geweest en mogelijk was hij er mede oorzaak van.
Het familiedrama zelf wordt boeiend verhaald. Lenny is dan nog maar een kind en dat kinderperspectief werkt goed bij het weergeven van het drama. Het tempo blijft in die scène hoog en je snapt waarom het schokkend is voor Lenny.
Wel jammer is dat je steeds precies weet waarom Lenny doet wat hij doet. Ten Cate houdt van uitleggen en alles, alles, werkelijk alles wordt verklaard en expliciet gemaakt. Je weet altijd hoe iemand zich voelt en waarom hij zich zo voelt. Gedrag heeft in alle gevallen een logisch gemaakte oorzaak. De lezer moet vooral niets zelf invullen. Eerlijk gezegd vond ik dat nogal vervelend.
Een voorbeeld uit het begin:
'Doe je de deur niet open?' Mijn vraag komt er net zo ontsteld uit als ik me voel.
De vraag is op papier redelijk neutraal. Ten Cate moet ons uitleggen dat de vraag op een ontstelde manier gesteld wordt en dat de vragensteller zich ook ontsteld voelt. Het geeft de onmacht aan van de schrijfster om iets aanschouwelijk te maken. Voor veel schrijvers is de leidraad 'show, don't tell', maar Ten Cate vertelt liever over iets dan dat ze het laat zien.
Natuurlijk verzint Leen/Lenny manieren om te ontsnappen, maar hij komt geen enkele keer in de buurt van een echte ontsnapping. De lezer heeft na een tijdje niet meer de vraag of en hoe Leen ooit uit de kelder komt. Mij kon het al gauw ook niet zoveel meer schelen. In die verhaallijn zit er weinig spanning en die blijft (behalve de setting) ook ver uit de buurt van wat ik van een thriller verwacht.
Wel was ik benieuwd naar wat er gebeurd was met Agaath, maar als je dat uiteindelijk weet, vraag je je af of je nu daarvoor dat hele stuk hebt moeten lezen .En dan wil de schrijfster ook nog bepaalde verhaallijnen positief eindigen, zodat er stukken in Moederliefde staan die onverdraaglijk zoet zijn.
Karaktertekening
Ik denk dat de uitleggende manier van schrijven, het niets te raden overlaten, mij het meest tegenstaan in Moederliefde. De karaktertekening kent ook weinig nuance: de claimende moeder, de sullige vader en vooral neef Albin, de verpersoonlijking van het kwaad. Als kind was hij al een pester en hij is altijd een slechterik gebleven in de ogen van Leen.
Gedragingen liggen te veel voor de hand (als iemand boos is, sneuvelt er een kopje) of zijn onwaarschijnlijk: Leen gaat met zijn kleren aan onder de douche staan. We lezen niet dat hij zich afdroogt of dat hij andere kleren aantrekt, maar hij heeft verder geen last van die natte boel. En waarom is hij in vredesnaam gekleed onder de douche gaan staan?
Er zit veel onwaarschijnlijks en geconstrueerds in het boek. Er is zelfs een tweede schrijver die artikelen schrijft onder de naam Lenny Salverda en blijkbaar ook nog in een slechte stijl. Dat kan maar doorgaan, zonder dat hij door de mand valt. Een groot deel van die verhaallijn had geschrapt kunnen worden, behalve dan dan Leen ook wel dit soort artikelen had willen schrijven en zich ook wel had willen bezighouden met het duiken op bijzondere plaatsen.
Eigenlijk heeft Leen al zijn wensen opzijgezet, al van kindsbeen af, om zijn tante te plezieren. De aanleiding wordt wel aannemelijk gemaakt, maar dat dat het hele leven van Leen doorgaat, is weer een sterk verhaal.
Gemakkelijk, maar toch een opgave
Aan de ene kant leest Moederliefde gemakkelijk: je hoeft weinig na te denken, want Ten Cate legt je alles uit en loodst je netjes door het boek heen. Aan de andere kant vergalde dat ook nogal mijn leesplezier. Ik heb mezelf porties van vijftig bladzijden per dag opgegeven, maar lezen voelde ook wel als een opgave. Ondanks dat er 'thriller' op staat, zit er namelijk maar weinig spanning in het verhaal. In ieder geval heb ik weinig van die spanning ervaren.
Stilistisch is er niet zo heel veel te beleven aan het boek. Niet dat het slecht geschreven is, al staat er wel eens een rare zin tussen en al heeft de corrector wel eens iets over het hoofd gezien, maar nooit treft de formulering of lichten zinnen op. Misschien hoeft dat ook niet bij een thriller, maar ik miste de fonkel en dat vervlakt de leeservaring.
Zoals gezegd, ik ben niet gewend thrillers te lezen, maar omdat ze in de rubrieken en in boekwinkels staan bij de afdeling 'spanning' had ik meer spanning verwacht. Misschien is het genre niet zo erg aan mij besteed en dan ben ik niet zo'n geschikte lezer. Laat iedereen dus vooral zelf oordelen, maar ik zal niet snel naar nog een thriller grijpen.
Femmy ten Cate, Moederliefde. Een moeder, een zoon, een kelder. Uitg. Magonia, 248 blz. € 22,95
Geen opmerkingen:
Een reactie posten