Podcast: Cokevissers, Van Turner tot Stalin, Opa vertelt

De drie podcasts van deze week: over Urkers die cocaïne vervoeren, over een portret van een jonge vrouw die misschien wel de dochter van de schilder Turner is en over een Arnhemmer in de oorlog. 

Cokevissers

In 2017 wordt er een grote hoeveelheid cocaïne ontdekt in een Urker viskotter. Is dat een incident of bevinden de Urker vissers zich in een web van misdaad? Daarover gaat de podcast Cokevissers.

De podcast is gemaakt door Wouter Laumans, die in de inleiding van elke aflevering zegt dat wij hem misschien kennen van het boek Mocromaffia. Die titel kende ik wel, de auteur niet. De uitgever vindt overigens dat de titel, vreemd genoeg, als twee woorden geschreven mag worden: Mocro Maffia. 

Laumans heeft geen documentaire willen maken. Wel heeft hij zich verdiept in dossiers en wel heeft hij 'off the record' personen gesproken. Daar kan hij natuurlijk niet letterlijk uit citeren en dat is lastig bij een documentaire.

Verhaal

Hij heeft daarom besloten er een verhaal van te maken. Daartoe heeft hij ook fictieve personages toegevoegd. Daarmee is het Cokevissers fictie geworden, gebaseerd op werkelijke gebeurtenissen.

Je zou de podcast een soort hoorspel kunnen noemen, maar zo te horen zijn de stemmen niet ingesproken door professionele acteurs. Veel stemmen klinken niet natuurlijk. Het best is degene die Jelle Hakvoort speelt, mede-eigenaar van de bewuste kotter, die overigens ook wel eens Jelle Hakford wordt genoemd in de serie.

De voice-over is door verschillende mensen gedaan, onder wie ook Laumans, als ik het goed hoor. Dat kan hij eigenlijk niet: te nadrukkelijke en onnatuurlijke accenten. In plaats van de tekst het werk te laten doen is hij duidelijk een tekst aan het neerzetten en dat had hij beter niet kunnen doen.

Clichés

Die tekst wemelt overigens van clichés. Urkers worden 'de trotse bewoners van het eilandje in de Zuiderzee' en ik kwam ook 'niets is minder waar' tegen. Om de Urkers te typeren wordt de Tachtigjarige Oorlog genoemd, met meteen erna de Afscheiding van 1834. Die zou staan voor onafhankelijkheid van de Urkers. Er waren overigens overal in Nederland Afegescheiden gemeenten.

Godsdienst is belangrijk in Urk. Er komt iemand voor die lid is van de Gereformeerde Gemeente. Verderop gaat het over de Gereformeerde Kerk, wat een andere denominatie is. De dominee houdt een donderpreek, maar niet in de bewoordingen die gebruikelijk zijn bij de bevindelijk gereformeerden. Dat de dominee voor bezoekers van de kerkdienst vlak voor aanvang aanspreekbaar is, is ook niet zo aannemelijk.

Journaliste

Een vreemde rol speelt de journaliste met de naam Anna van de Wal (ja, ja, ze is niet van het 'eiland'), die zich voorstelt als 'journalist van de lokale Urker krant'. Dat is niet zo'n pakkende naam voor een krant. Ze komt niet uit Urk. Waarom zou iemand die niet zo bekend is met Urk werken voor de lokale Urker krant? Het lijkt er meer op dat Laumans hier zichzelf, de buitenstaander, opvoert de persoon van een jonge vrouw.

Het grootste bezwaar tegen de podcast is dat er zo weinig lijn zit in het verhaal. Het luistert het lekkerst als je je kunt identificeren met een persoon en met dat personage meeleeft. Ook zou er in het begin een probleem moeten zijn dat je in de loop van het verhaal oplost of dat in de loop van het verhaal ingewikkelder wordt.

Dat is hier niet het geval: Anna is op zoek naar de waarheid, justitie ook en intussen krijg je een beeld van een klein deel van de Urker bevolking en van misdaad elders. Aan het eind weet je zo ongeveer wat met wat verknoopt is, maar de vraag is of je dat allemaal wilde weten.

Slecht acteerwerk

Over justitie gesproken: de vrouw die Hakvoort ondervraagt is een toonbeeld van slecht acteren: een vrouw die een slechte actrice speelt die speelt dat ze iemand ondervraagt. Met bedachte vertragingen in de zinnen, met bedachte stoerheid in de stem en in alles onnatuurlijk. Geen moment heb je het idee dat het een werkelijk mens zou kunnen zijn. Dat is in De Blankenberge Tapes (even naar beneden scrollen op de pagina) beter gedaan.

Er zitten best aardige dingen in de podcast, maar het verhaal was beter geworden als er duidelijker keuzen waren gemaakt en de maker niet 'alles' had willen laten zien. Dat is misschien aardig in een boek waarin je de ruimte hebt, maar niet in een verhaal daar verder moet. Ook het blijven hangen tussen documentaire en hoorspel in doet Cokevissers geen goed.

Van Turner tot Stalin

Podcast is ook een medium voor amateurs. Toch kom ik die nog niet zo heel veel tegen bij gesnuffel naar wat ik eens zou kunnen gaan beluisteren. Maar Van Turner tot Stalin is duidelijk afkomstig van een liefhebber, die enthousiast is over wat hij heeft ontdekt. 

Zijn naam is Ton Soons en de aanleiding is het portret van een jonge vrouw, geschilderd door Louis Buisseret, van wie ik nog nooit gehoord had. Al gauw is duidelijk is de vrouw Laura Turner is. Kan zij de dochter zijn van de beroemde schilder William Turner? Soons heeft het uitgezocht. 

Muziek

Daarover heeft hij het een en ander opgeschreven en dat leest hij voor. Op de achtergrond klinkt muziek, die meestal niets te maken heeft met wat er voorgelezen wordt. Hoe zou het met de rechten zitten? Eigenlijk vind ik dat de rechthebbenden dat maar even door de vingers moeten zien, want Soons heeft duidelijk geen winstoogmerk.

Soons lijkt alles interessant te vinden. Elk zijpad dat hij tegenkomt, slaat hij in. Hij lijkt dan de hoofdroute vergeten en wijst ons enthousiast aan wat hij nu weer allemaal ziet. Voor je het weet zit je bijvoorbeeld in het vrouwenwielrennen.

Grote lijn niet altijd duidelijk

Het gevolg is wel dat de grote lijn niet altijd even duidelijk blijft. Soons noemt de ene naam na de andere en voor je het weet ben je kwijt wie nu ook alweer een kind van wie was of getrouwd met wie.  Tijdens het strijken gaf ik het dan ook maar op om de lijn te volgen en pikte ik gewoon feitjes op die ik op dat moment hoorde. 

Turner en Stalin zijn grote namen. Zij doen er nauwelijks toe in deze podcast. Voor informatie over hen hoef je de podcast niet te beluisteren. Achteraf bezien is me er ook van de rest niet zo heel veel bijgebleven. Wel het enthousiasme van Soons, die met zijn zuidelijke tongval voorleest wat hij allemaal ontdekt heeft. 

Soons moet erg veel tijd gestoken hebben in zijn onderzoek en ik kan me voorstellen dat hij kleine dingetjes boven water heeft gehaald die een andere onderzoeker weer kan gebruiken. Wat de luisteraars er allemaal mee moeten, is me niet zo duidelijk. Maar ik vond het niet vervelend om naar te luisteren. 

Opa vertelt

Er zijn heel wat verhalen over de oorlog en juist in dit jaar krijgen die heel wat aandacht. Een van verhalen is Opa vertelt, waarin Evert Hüsken (1916 - 2000) zijn verhaal vertelt. Wie daar een podcast van gemaakt heeft, is mij niet duidelijk. 

Hüsken heeft zijn verhaal in 1981 ingesproken op een bandrecorder en dat is in vijf delen geknipt (volgens de beschrijving in zes, maar dat zesde lijkt te ontbreken). Je kunt aan het accent horen dat Hüsken uit Arnhem komt. Die stad had aardig wat te verduren in de oorlog en daarover wordt verteld. 

Bijvoeglijke naamwoorden

Hüsken houdt van stoere verhalen. Hij gebruikt veel bijvoeglijke naamwoorden om te laten merken hoe spannend of hoe erg iets was. Dat was niet nodig geweest. Bij een soberder vertelling was de inhoud misschien nog meer overgekomen. 

Van de oorlog heeft Evert heel wat meegekregen: zo werd hij te werk gesteld in Duitsland. Later moest de familie evacueren naar Friesland. 

Een ooggetuigeverslag is altijd informatie uit de eerste hand en dat is voor de identificatie altijd beter dan een algemeen verhaal. Het beeld dat mensen van de oorlog hebben zal er niet heel erg door veranderen, lijkt me, maar je krijgt wel een inkijkje in het leven van iemand. 

Bij het downloaden blijkt dat de afleveringen niet genummerd zijn, waardoor ze in alfabetische volgorde worden afgespeeld. Dat is niet zo handig.