Niet (in) het minst

Lastig, hoor: twee uitdrukkingen die bijna hetzelfde zijn, maar die niet dezelfde betekenis hebben. Dat is het geval bij 'niet het minst'/'niet in het minst'.

Nog maar even voor duidelijkheid: Heb je er bezwaar tegen dat ik je in je hals zoen? Niet in het minst. Helemaal niet, dus. Nog niet in het minste heb ik er bezwaar tegen.

En zonder 'in'. Deze politicus is bijzonder geliefd. Niet het minst doordat hij altijd doet wat hij zegt. Daardoor vooral dus.

'Niet het minst' is een litotes. Je zegt iets door het tegendeel te ontkennen. Je zegt: Dat was niet zo slim van je, wat betekent: Dat was dom van je. Je zegt: Niet het minst, wat betekent: het meest, vooral.

Dat er nogal wat fouten gemaakt worden met de uitdrukkingen 'niet het minst'/'niet in het minst' komt niet het minst door de ontkenning die erin staat. En doordat de twee zo op elkaar lijken natuurlijk.

Geregeld gaan er dan ook mensen in de fout. Soms zijn dat mensen die best het verschil tussen beide uitdrukkingen weten, maar even niet opletten. En als de fout gedrukt staat, weet je nooit of de auteur ervoor aansprakelijk is of een redacteur die het beter dacht te weten en die met een verandering een fout binnen de tekst gebracht heeft.

Vrijdag 15 december was het weer raak in NRC/Handelsblad: Arjen Fortuin schrijft in zijn recensie van het boek Vele hemels boven de zevende van Griet Op de Beeck:

Er zijn van die debuten die door zoveel tromgeroffel worden begeleid, dat de auteur al een gevestigde naam lijkt te zijn, voordat het boek in de winkel ligt. Dat geldt zeker voor het romandebuut van Vlaamse journaliste Griet Op de Beeck (1973), Vele hemels boven de zevende. Het zoemt al een paar weken rond als een van de opmerkelijkste boeken van het voorjaar, niet in het minst door lyrische aanprijzingen van even uiteenlopende als gearriveerde auteurs als Peter Verhelst en Tom Lanoye. 

'Helemaal niet door de aanprijzingen' staat er, maar Fortuin bedoelt: 'vooral door de aanprijzingen'. Dus had het moeten zijn: 'niet het minst'. Kan gebeuren. Fortuin zal zich eraan ergeren als hij het terugleest. En misschien krijgt een redacteur een geïrriteerd mailtje. Het zou me niet in het minst verbazen.