Vaders die rouwen (Carmien Michels)

Het korte verhaal (of het kortverhaal, zoals de Vlamingen zeggen) heeft het al een tijd niet zo gemakkelijk. We hebben uitstekende auteurs op dit gebied, maar het lijkt wel of we romans pas tot de echte literatuur rekenen. Dat is jammer en ook wel een beetje raar. 

Ook daarom is het mooi dat de verhalenbundel Vaders die rouwen van Carmien Michels triomfen viert. De schrijfster won de BNG Bank Literatuurprijs en het boek belandde op verschillende shortlists. 

Mijn vader is

In elk van de zes verhalen speelt vaderschap een rol. Het eerste, 'Mijn vader is', is geschreven vanuit de dochter. Ze heeft een vader die veel zwijgt en tot wie ze lastig doordringt. Daarnaast moet ze dealen met een zus die een boek geschreven heeft. Verder heeft ze herinneringen aan een abortus en vader heeft ook nog Congo in zijn geschiedenis. 

Het mooie van het verhaal is dat er dingen aangeraakt worden zonder dat ze helemaal uitgelegd worden. Als lezer blijf je met vragen zitten, maar daardoor kom je misschien wel dichter bij de vertelsters, Cis, die de antwoorden ook niet kant en klaar aangereikt krijgt. 

Cis doet haar best, heel erg, en heeft dan nog het idee dat ze tekortschiet, ook tegenover haar zus: 'Soms vraag ik me af (...) of ik het wel waard ben haar oudere zus te zijn.' De zwijgende vader maakt het haar niet gemakkelijk, maar blijkbaar is hij zo of is hij door het leven zo geworden. 

Het slot van het verhaal is hoopvol: 

Mijn vader is overal. Mijn vader is in Congo en hier bij mij. Mijn vader is hier. Mijn vader is hier. 

Al na het lezen van het eerste verhaal weet je dat er een schrijfster aan het woord is die veel kan en die de lezer aan het werk durft te zetten. In de volgende verhalen blijft ze even nauwkeurig in formulering en even kundig in het oproepen van een werkelijkheid, al hebben de verhalen steeds een andere setting. 

Kippenhok

'Het kippenhok van de buurvrouw' doet me erg aan het werk van Arnon Grunberg denken. De vader in dit verhaal zit onder de plak van zijn dochter wat tot absurde situaties leidt. Maar het absurde wordt met een zekere vanzelfsprekendheid gepresenteerd en daar komt voor mij Grunberg om de hoek. Mogelijk ligt er onder dit verhaal de overtuiging dat in wezen het leven absurd is en dat je dus niet hoeft op te kijken van de vreemde afslagen die je op je levenspad moet nemen. 

Een van de spannendste verhalen is 'Onze honden uitlaten' over een vrouw die te maken krijgt met een stalker, die steeds meer beslag legt op haar leven. In het verhaal zie je  het langzaam van kwaad tot erger gaan en wat dat doet met de hoofdpersoon. Hoewel ze slachtoffer is, vraagt  de vrouw zich af of ze zelf schuldig is. Ze heeft de stalker ooit aangesproken. Heeft ze het daarmee erger gemaakt?

Paarden

Het laatste verhaal, 'Paarden eten onze dromen op' is het meest wonderlijke. Uit de titel blijkt al dat paarden er een belangrijke rol in spelen. Op de omslag van de bundel staat, als ik het goed zie, de afbeelding van een foetus van een paard en ook in andere verhalen spelen paarden een rol, zij het dat die bescheiden is. In 'Hannibal' botst een auto bijna op een paardentrailer en in 'De geur van verdrietige mannen' worden terloops 'Galopperende paarden in een weide' genoemd. Ze zijn eigenlijk niet zo belangrijk, maar door het laatste verhaal blijven ze me wel bij. 

In het slotverhaal ziet meneer Huh paarden: ze nemen bezit van zijn dromen. Hij maakt zich zorgen om zijn vroeggeboren kind en hij doet wonderlijke dingen (hij scheert bijvoorbeeld zijn haar af) die je pas later snapt. 

Er zitten veel intrigerende passages in het verhaal, maar ik heb een zeker wantrouwen tegen verhalen en romans waarvan dromen een groot deel uitmaken. Je kunt als schrijver je personage alles laten dromen wat jou goed uitkomt, waardoor ik de dromen soms als een zwaktebod zie, zeker als ze duidelijk symbolisch zijn of een boodschap bevatten. Zo simpel is het bij Michels niet, maar het verhaal overtuigt me niet helemaal. 

Rouwende vaders

In alle verhalen komen vaders voor en de titel geeft ook nog eens duidelijk aan dat het boek over rouwende vaders gaat. Mogelijk zijn de verhalen doelbewust rond dit thema geschreven, wat een zekere gedwongenheid zou kunnen opleveren. Daar heb ik tijdens het lezen geen last van gehad, waarschijnlijk ook doordat er behoorlijke diversiteit in de verhalen is. Daardoor ontstaat er veelkleurig beeld, niet alleen van vaderschap, maar ook van rouw. 

Vaders die rouwen heeft me veel leesplezier verschaft, mogelijk ook doordat ik het las na een tijd waarin ik gedwongen helemaal geen literatuur las. Nu ik het gelezen heb, realiseer ik me hoe weinig verhalenbundels ik lees. Niet over alles wat ik lees schrijf ik daadwerkelijk en daarom heb ik je een leesverslag onthouden van een bundel van Justus van Maurik (1846 - 1904) dat ik vorig jaar voorlas aan mijn moeder en onlangs haalde ik Waarheid en Droomen van Jonathan (= J.P. Hasebroek, 1812 - 1896) uit de kast. Dat zou ik toch ook eens moeten lezen. Maar Nederzettingen van Sanneke van Hassel las ik weer niet. Ik heb er geen verklaring voor, ik signaleer het alleen maar. 

Omdat er aan Vaders die rouwen een grote prijs is toegekend, is de bundel ook genomineerd voor De Inktaap. Dat betekent dat veel jongeren deze verhalen (zijn) gaan lezen. Dat is een goede zaak. Het zou me bovendien niet verbazen als juist dit boek veel stemmen krijgt. We wachten het af.