Elise en de nieuwe partizanen (Doninique Grange / Tardi)

 

Natuurlijk ligt het aan mij, maar ik had tot voor kort nog nooit gehoord van Dominique Grange. Ze blijkt een Franse zangeres te zijn en ook nog de echtgenote van de tekenaar Tardi. Die kende ik dan weer wel. Grange schreef het scenario van de strip Elise en de nieuwe partizanen, die een sterk autobiografische inslag heeft. 

Van zichzelf heeft ze de zangeres Elise gemaakt, waarmee ze zich de vrijheid geeft om elementen van fictie in het verhaal te brengen. In hoeverre dat gebeurd is, is moeilijk na te gaan, want het verhaal heeft wel zijn wortels in de werkelijkheid, waardoor je het toch als een soort documentaire leest. 

Onrust

Elise vertrekt in 1958 naar Parijs. Het is op dat moment oorlog in Algerije, wat onrust in Parijs geeft en die onrust zal voorlopig niet luwen. Elise komt terecht in Maoïstische kringen en bemoeit zich met de strijd van de arbeiders. Ze gaat protestliederen zingen en ze gaat als arbeider werken in een fabriek. 

Het is verhelderend om in deze strijd voor rechtvaardigheid een beeld van binnenuit te krijgen. Het valt op dat er nog heel vaak een link wordt gelegd met de oorlog en dat de strijd tussen de klassen niet alleen een sociale strijd is, maar ook een politieke. Veel van de activisten zijn politiek gemotiveerd. 

In hoeverre dat een vertekening is, kan ik moeilijk beoordelen. Het zal zeker opgegaan zijn voor de bubbel waarin Elise verkeert, maar wellicht wil Grange hier ook een boodschap overbrengen en dat doet ze het liefst met veel uitroeptekens, waarbij er weinig ruimte is voor nuance. Zo'n beetje alle tegenstanders zijn fascisten en tegen hen mag blijkbaar geweld gebruikt worden, want daarvan is de groep rond Elise bepaald niet vies. 

Geweld

Dat geeft een wat aparte leeservaring. Het rechtvaardigheidsgevoel van de lezer speelt op bij slechte arbeidsomstandigheden, bij het gemak waarmee mensen ontslagen kunnen worden, bij het gebrek aan inzet van de bonden, maar de manier waarop de activisten daarop reageren gaat over grenzen. Geweld wordt bepaald niet geschuwd. 

Maar in Elise en de nieuwe partizanen ligt de sympathie helemaal bij Elise en de groep om haar heen en dat maakt het verhaal nogal plat. De aanname dat de wereld bestaat uit helden en schurken lijkt me gemakkelijk te logenstraffen. Dat niet alleen, het verhaal wordt er ook minder interessant door. Meer afstand zou prettig zijn geweest. Het rode boekje van Mao is een leidraad voor de activisten, zonder dat er ook maar iemand twijfelt aan de grote roerganger. Voor wie is dat nu nog interessant?

Dat wil niet zeggen dat de strip geen waarde heeft. We krijgen een beeld van een tijd die intussen geschiedenis geworden is en het is goed om te beseffen dat er indertijd niet zomaar wat rellen waren, maar dat er een fundamentele onrust en onzekerheid was, die in de hoofden van veel mensen bijna een oorlogssituatie was. De heftigheid van de situatie krijgen we onverkort mee met deze strip. 

Deugen

Het is wel jammer dat je om dat te beseffen bijna het verhaal op de koop toe moet nemen. De hoofdpersoon deugt zo erg in ogen van de verteller dat de lol er bij het lezen wel een beetje vanaf gaat. Mij ging de heiligheid van Elise in ieder geval nogal tegenstaan. Dat is jammer, want het onderwerp dat aangesneden wordt is zeker interessant.  

Elise en de nieuwe partizanen moet het niet hebben van het verhaal en dat is jammer, maar op de tekeningen van Tardi is weinig aan te merken. Zoals we van hem gewend zijn, zijn de lijnen vrij dik en hier en daar gebruikt hij flinke zwartvlakken, die de dramatiek van sommige tekeningen sterker maken.  Af en toe zijn de scènes flink aangezet, bijvoorbeeld bij het optreden van de politie, wat in lijn is met het verhaal, maar het is soms ook wel behoorlijk aangezet.

Gek genoeg leest het boek niet als een eigentijdse strip, maar als een verhaal uit de jaren zestig/zeventig van de vorige eeuw, van iemand die er nog middenin zit en nog geen afstand heeft kunnen nemen. Daardoor wordt het een soort historisch document. Je kunt ook zeggen dat het het verhaal is van iemand die zich nog steeds met haar eigen verleden identificeert. Meer inzicht lijken de jaren daarna niet gegeven te hebben. 

Titel: Elise en de nieuwe partizanen

Scenario: Dominique Grange

Tekeningen: Tardi

Vertalling: Frits van der Heide

Uitgever: Silvester Strips

's-Hertogenbosch 2022, 176 blz. 39,95 euro (hardcover, stofomslag, leeslint)