Gewijde chaos (Annemarie van Heijningen - Steenbergen)

In de Boekenweek is er niet alleen een seculier Boekenweekgeschenk, maar ook een christelijk Actieboek. Zes jaar geleden heb ik in een bijdrage teruggeblikt op die reeks van actieboeken. Er was in het verleden af en toe gedoe over en de boekjes waren van wisselende kwaliteit. 

Vorig jaar schreef Arie Kok het christelijke Actieboek (Brood en stenen) en dat was heel aardig. Het jaar daarvoor was er een boekje van Marianne Grandia, dat literair gezien weinig voorstelde. In 2018 schreef Els Florijn het geschenk en dat kon er best mee door. Net als de wijnpruimenbomen van mijn vader indertijd heeft het Actieboek blijkbaar 'beurtjaren': het ene jaar is het duidelijk meer geslaagd dan het andere. 

In de Boekenweek van 2021 krijgt de klant van de christelijke boekhandel een boekje van Annemarie van Heijningen - Steenbergen. Eerder las ik van haar Refomeisje, waar ik vooraf niet zoveel van verwachtte, maar het was een aardig boekje. Nu schreef ze Gewijde chaos, met als ondertitel 'Dagboek van een domiesvraauw.'

Predikantsvrouw

De hoofdpersoon is Monica Roerig, predikantsvrouw, moeder van drie kinderen (Pepijn, Max en Vera). De oudste, bijna negentien als het boek begint, heeft een jaar geleden verteld dat hij niet meer gelooft, al gaat hij nog wel braaf mee naar de kerk. De man van Monica, Bart, heeft al een tijd geleden een beroep ontvangen van de gemeente van Ravendrecht, maar door omstandigheden is dat op de lange baan geschoven. 

Die omstandigheden zijn ongetwijfeld de pandemie. Er wordt gesproken over een lockdown, kerkdiensten zijn online te volgen en er kan maar een klein groepje mensen fysiek toegelaten worden. Dat is voor 2020 niet voorgekomen. 

Gewijde chaos heeft de vorm van een dagboek en het beslaat de periode maandag 23 maart tot woensdag 17 juni. In 2020 vielen die data inderdaad op respectievelijk maandag en woensdag. Het dagboek betreft alleen het gezinsleven van de Roerigjes. Daarbuiten gebeurt er blijkbaar weinig. De dood van George Floyd, de demonstratie in Amsterdam - Monica heeft er geen aandacht voor. Haar wereld is weinig groter dan het dorpje waarin ze woont. 

Heel erg geloofwaardig vond ik dat niet. Zeker als er vrij schokkende dingen in de wereld gebeuren, zou dat toch op een of andere manier door moeten dringen tot de dagboekschrijfster, lijkt me. Maar goed, binnen het bestek van een Boekenweekgeschenk kun je natuurlijk niet al te veel kwijt. 

Twijfel

Binnen het gezin speelt de opstelling van Pepijn een belangrijke rol: hij heeft het geloof vaarwel gezegd, maar dat is voor de buitenwereld nog niet zo erg te merken. Monica snapt Pepijns beweegredenen en zij twijfelt zelf ook van tijd tot tijd. 

Daarnaast brengt het beroep uit Ravendrecht onrust. Het gezin woont in Dorkwerd. Ik dacht dat dat fictieve plaats was, zoals het Mastland van Van Koetsveld en het Portland van Jan Brokken, maar het blijkt werkelijk een plaatsje in Groningen te zijn. Als Bart het beroep aanneemt, zal het hele gezin moeten verhuizen. Dat zou Monica liever niet doen. Bart overlegt niet met haar, ze maken niet samen een afweging, maar de dominee wacht op een teken. Het gaat niet zover dat hij een schapenvacht neerlegt en 's ochtends controleert of die droog is gebleven dan wel nat is geworden, maar hij gelooft wel dat hij een aanwijzing zal krijgen. Dat klinkt nogal zweverig, dat vertrouwen op een soort magie. Het is ook nogal verbazingwekkend dat dat binnen het gezin blijkbaar geen punt is. 

Aan het eind van het boekje valt de beslissing. Daar ga ik natuurlijk verder niets over zeggen.  

Lichtheid

Gewijde chaos leest op zich aardig. De toon is vrij opgewekt, ook op momenten dat de inhoud wat zwaarder is. Die lichtheid is aangenaam. Monica probeert zich op een wat montere manier erdoorheen te slaan, ook als ze bang is dat het gezin uit elkaar zal vallen door het beroep. In een gebed refereert Monica aan een bijbeltekst: 'Vader, ik dat straks díé bij mij zijn die Gij mij gegeven hebt' en doet daarmee een klemmend beroep op God. Als motto is voor in het boekje Jeremia 31 : 16 en 17 gekozen, een hoopvolle passage die over de kinderen/nakomelingen gaat. 

Monica heet niet voor niets Roerig. Zo'n speaking name was mij eigenlijk wel wat te nadrukkelijk. Ze wil in ieder geval niet de standaard domineesvrouw zijn. Niet het aanhangsel van haar man, die ze bevindelijk-gereformeerd noemt. Met haar twijfel zorgt ze ook voor roerigheid in het huwelijk, al is er van een crisis nog geen sprake. Het blijft allemaal nog wel aan de veilige kant. Zelfs als ze iemand per mail om uitleg en bijstand vraagt, gaat er (keurig, keurig) steeds een cc. naar haar man. 

Dat vind ik wel een bezwaar van Gewijde chaos: er wordt misschien aan de chaos geraakt, maar die wordt toch op afstand gehouden. Daardoor blijft het boek wat mij betreft net te veilig, te braaf. Ik denk dat dit actieboek beter was geworden als het dieper had geboord, als de schrijfster meer op zoek was gegaan naar de pijn en de schaamte en dus naar de dingen die je eigenlijk niet durft te schrijven. 

Een ander bezwaar is de mooischrijverij, die ik juist in een dagboek niet zo passend vind. Of aanstellerig. Dat begint al in de openingsscène, maar verderop lees ik ook nog zinnetjes als 'Ik hing de was op, luisterend naar de symfonie van de schepping, die enkel onderbroken werd door mijn gegrabbel in de knijpermand.' Of: 'Mijn vingertoppen beroeren de broze blaadjes van het fluitenkruid.' Bij woorden als 'beroeren' en 'broze' begin ik al te fronsen. 

Gewijde chaos is voor een Boekenweekgeschenk nog wel aardig: het leest vlot en het is geschikt voor een breed publiek. Onderhoudend, maar naar mijn smaak net niet interessant genoeg.