Wat wij zagen (Hanna Bervoets)

Afgelopen weken heb ik, door drukte, niet geschreven. Wel heb ik, meteen in het eerste weekend van de Boekenweek, het geschenk gelezen, geschreven door Hanna Bervoets. Met enige vertraging alsnog mijn stukje daarover. 

Hanna Bervoets is in mijn ogen een jonge schrijver, maar dat zal met mijn leeftijd te maken hebben. In mijn hoofd is ook alles wat na 1990 gebeurd is 'niet zo lang geleden.' Eerder schreef ik over andere boeken van Bervoets: Alles wat er was (2013), Ivanov (2016) en Fuzzie (2017). Van die drie vond ik Ivanov ronduit goed, bij de andere twee had ik wat reserves. Maar ik vond het wel interessante boeken en dat is altijd beter dan boeken waarop niet zoveel aan te merken is, maar die je ook niet aan het denken zetten. 

Content moderator

Welkom in het Rijk der zieken (2019) sloeg ik over - men kan niet alles lezen. Maar het Boekenweekgeschenk ben ik meteen gaan halen en ik heb het met plezier gelezen. De hoofdpersoon van Wat wij zagen is Kayleigh, die in financiële problemen is geraakt. Ze solliciteert bij Hexa, waar ze content moderator wordt. Op sites als Facebook en YouTube worden bijdragen aangemerkt als aanstootgevend en dan moeten mensen gaan beoordelen of deze bijdragen verwijderd moeten worden en waarom. Voor die klus wordt Hexa ingehuurd. 

Ooit heb ik een podcast over het werk van deze moderators gehoord. Het ging om jonge mensen die in een gebouw in Berlijn (als ik het me goed herinner) de taak hadden om in heel hoog tempo items af te werken. Slechte arbeidsomstandigheden en je krijgt de hele dag troep te zien, waaronder zaken die bij (bijna) ieder walging opwekken. 

Rechtszaak

Dat is dus ook het werk van Kayleigh. Bij het begin van het boek is dat allemaal al achter de rug. Een aantal werknemers (of oud-werknemers) van Hexa gaat een proces aanspannen tegen hun (voormalige) werkgever. Kayleigh wil zich niet bij die groep aansluiten, maar ze wil een keer haar verhaal vertellen aan de advocaat, meneer Stitic.  Ze zal eerlijk tegenover hem zijn. Maar daarna moet hij daarover zijn mond houden en haar met rust laten.

Het verhaal beslaat ongeveer een jaar. In oktober begint Kayleigh, met achttien anderen, bij Hexa. Uiteindelijk zal ze vooral omgaan met Sigrid, Kyo, Louis en Souhaim. Tussen Sigrid en haar zal zich een relatie ontwikkelen. 

Bij een novelle kun je altijd opmerkingen dat zaken meer uitgewerkt hadden kunnen worden, maar bij een boekje met een zo beperkte omvang is daar nu eenmaal niet de ruimte voor. We krijgen kort iets te horen over de vorige relatie die Kayleigh had (met Yena) en nog korter over die daarvoor (met Barbra), af en toe horen we iets over een dokter Ana bij wie Kayleigh in behandeling is (of is geweest). 

Wereldbeeld

Het onderwerp, content moderators, is voor mij nieuw in de literatuur. Je kunt je afvragen wat het mensen doet met het wereldbeeld van mensen als ze de hele dag zaken zien die de gemiddelde internetgebruiker als 'niet normaal' zou betitelen. Voor degenen die de bijdragen moeten beoordelen en precies moeten aangeven in welke categorie iets valt, is dit de dagelijkse werkelijkheid. Misschien niet 'normaal', maar wel wat je van de wereld ziet. 

Je ziet de invloed op sommige werknemers: het moeten verdragen van wat je ziet, de afstomping misschien, maar ook de gevoeligheid voor zweverigheid en voor complotten. En de noodzaak om je te verdoven, omdat het anders allemaal wel heel heftig wordt. 

Bij het werk moeten emoties zoveel mogelijk op een afstand gehouden worden. Het gaat niet om wat je voelt bij een filmpje, maar om de indeling in categorieën. Als je beseft dat er een werkelijkheid achter de filmpjes schuilt, maakt dat het werk alleen maar lastig. Al in het begin van het boek lezen we hoe Sigrid eraan toe is door haar werk:

De beelden die mij 's nachts wakker houden, meneer Stitic, zijn niet de afschuwelijke foto's van bloedende tieners en blote kinderen, niet de filmpjes van steekpartijen of onthoofdingen. Nee, de beelden die mij uit de slaap houden zijn beelden van Sigrid, mijn dierbaarste voormalige collega. Sigrid hangt tegen de muur, slap naar adem happend - dat zijn dus de beelden die ik graag wil vergeten. 

Open einde

Het boek heeft een open einde, waarover ik verder niet te veel zal vertellen. Ik had wel wat moeite met de wending op de laatste pagina's. Het leek alsof de schrijfster daar niet helemaal uit was gekomen. Maar ook nu weer: je moet toch wat, in zo'n kort bestek. 

Je zit het hele boek in het hoofd van Kayleigh, maar tegen het einde ga je je afvragen hoe betrouwbaar zij als verteller is en in hoeverre haar waarnemingen kloppen. Dat maakt Kayleigh minder voorspelbaar en maakt het lezen van deze novelle ook spannender. Ze zal ook niet voor niets in behandeling zijn bij dokter Ana. In hoeverre hebben we als lezer ons mee laten slepen door haar verhaal?

Net als de andere boeken die ik van Bervoets las is Wat wij zagen een interessant boek. Doordat er een duidelijke vertelstem is, lees je makkelijk door het boekje heen. Verder is het onderwerp interessant, net als de hoofdpersoon. Zoals bij veel Boekenweekgeschenken had ik dit verhaal graag in romanvorm gelezen, waarbij er meer ruimte was geweest om zaken uit te werken. 

Ik denk dat dit Boekenweekgeschenk ook wel een aardig inkijkje geeft in het werk van Hanna Bervoets. Daarin maakt de setting vaak het verhaal mogelijk. De personages komen bij elkaar in een bijzondere omgeving en dan ontwikkelt zich het verhaal. Hopelijk grijpen mensen na het lezen van dit boekje ook naar ander werk van deze auteur. Onlangs kwam bijvoorbeeld ook de verhalenbundel Een modern verlangen uit. Dat zou ik ook moeten gaan lezen, maar daar zal het voorlopig niet van komen.