Genoeg christelijke literatuur van niveau?

Vandaag schreef boekhandelaar Willy Wouters in het Reformatorisch Dagblad een artikel onder de titel 'Genoeg christelijke literatuur van niveau', waarvan de strekking nogal verschilt van mijn artikel, waarboven de opmaakredacteur zette: 'Christelijke lezer moet buiten het eigen straatje kijken'. Ik schrijf daarin: 'Uit de protestantse hoek is er geen enkele auteur die zich kan meten met de top van de seculiere auteurs, laten we zeggen Arnon Grunberg, Thomas Rosenboom en A.F.Th. van der Heijden.' Het was maar een greep hoor, die drie namen. Ik had ook Cees Nooteboom, Jeroen Brouwers en Remco Campert kunnen noemen, om maar eens een andere generatie te nemen.

Grunberg? Rosenboom? Van der Heijden? Daar kan Wouters wel wat naast zetten. Lisette van de Heg bijvoorbeeld, wier uitgever zegt dat een van haar boeken niet als literatuur bedoeld is; Rien van den Berg, die zelf zegt dat zijn Aslanderboeken niet als literatuur bedoeld zijn; Maria Rosseels bijvoorbeeld, die al dood is.

Goed, goed, als de doden meetellen, dan heeft Wouters gelijk: Vondel, Huygens, Bredero waren uitstekende schrijvers en nog gelovig ook. Ik kan niet meteen een seculiere schrijver uit hun tijd noemen die hetzelfde niveau haalde. Maar ik ging ervan uit dat we het over hedendaagse literatuur van christenen zouden hebben.

En dan komt Wouters met een stel buitenlandse auteurs. Ze heeft ongetwijfeld gelijk, maar ik wil het even over de situatie in Nederland hebben. Kom op, noem een auteur wiens boek kan wedijveren met het laatste van Tommy Wieringa, Peter Buwalda of Toine Heijmans. Een christelijke Tomas Lieske, Leon de Winter of Jan van Mersbergen. Dit zijn de paarden; zorg maar voor de ruiters.

Willem Jan Otten, Vonne van der Meer en Désanne van Brederode noemde ik zelf al. Een boek als Specht en zoon van Otten, doet niet onder voor bijvoorbeeld VSV van Leon de Winter. Maar zijn boek noemt Wouters juist weer niet.

Volgens Wouters is het een uiting van 'cultuurpessimisme' als ik beweer dat de meeste van de door Wouters genoemde schrijvers niet of nog niet het niveau hebben waarover we tevreden kunnen zijn. Ik ben niet pessimistisch. Ik heb auteurs genoemd die nog in ontwikkeling zijn en die, naar mijn inschatting, hun beste boek nog moeten schrijven. 'Er is wel groei mogelijk', schreef ik.

Wouters geeft toe dat de christelijke auteurs 'inderdaad geen hoog waaggehalte' hebben. 'Ze hebben de neiging de realiteit te verbloemen omdat er altijd hoop moet zijn en het happy end bereikt moet worden.' Ze geeft toe dat dat een manco is. Sterker nog: boeken die de werkelijkheid verbloemen en die geschreven worden met de bedoeling van een happy ending, zijn bij voorbaat oninteressant. Boeken zonder 'waaggehalte', veilige boeken dus, zijn misschien goed voor op het nachtkastje omdat je er zo gemakkelijk bij in slaap valt. Kwaliteitsboeken kunnen het niet zijn.

'Toch zit er verbetering in', schrijft Wouters. Vertel, mevrouw Wouters, ik ben benieuwd. Ach, het blijkt een losse flodder te zijn, een bewering zonder onderbouwing. We moeten het blijkbaar geloven op gezag van Wouters.

'Dat deze boeken niet doordringen in de seculiere literaire wereld heeft meer te maken met vooroordelen dan met niveau. De "Vijftig tinten grijs"-trilogie ontbeert elk niveau en daarvan zijn meer dan een miljoen exemplaren verkocht." Dat is een wel heel rare redenering: verkoopcijfers gelijk stellen aan 'doordringen in de seculiere literaire wereld'. Dus ook Gijp is doorgedrongen in de seculiere literaire wereld. En Haar naam was Sarah ook. En alle boeken van Sonja Bakker. Hou op, schei uit!

De boeken van James zijn, voor zover ik weet, afgekraakt of genegeerd in 'de seculiere literaire wereld'. Wel is James geïnterviewd en is het fenomeen dat haar boeken zo grif gekocht worden door veel kranten aan de orde gesteld. Maar ik heb nergens gelezen dat de boeken literair zo hoogstaand zijn.

Nog even over dat zinnetje 'Dat deze boeken niet doordringen in de seculiere literaire wereld heeft meer te maken met vooroordelen dan met niveau.' Weer een bewering die niet beargumenteerd wordt en ik geloof er geen bal van. Wat zou dan het vooroordeel moeten zijn? Een boek is niet goed omdat het uit de christelijke hoek komt? In de Volkskrant van 12 januari las ik iets wat een heel andere kant op wijst: 'Désanne van Brederode schrijft zo innemend over het geloof dat ook ongelovigen of niet-zo-gelovigen er sympathie voor moeten opvatten.'

Ik denk dat het christelijke literaire wereldje genoeg in een hoekje heeft zitten miezen dat het niet mee mag spelen met de grote jongens. Altijd ligt het aan de anderen. De trainer van het voetbalteam  uit Knollen-Buiten vond het ook al vreemd dat Ajax geen enkele waardering had voor zijn spelers, terwijl het toch zulke leuke voetballers waren. Schuld van Ajax natuurlijk. De trainer had ook kunnen kijken naar wat hij zelf kon doen, hoe hij zijn spelers beter kon laten voetballen. Wat goed is, komt er wel.

Kijk eens naar de dichters! Dat Hilbrand Rozema een uur lang in Kunststof te horen was, had te maken met de kwaliteit van zijn werk en nergens anders mee. Dat Komrij gedichten van Geerds opnam in zijn bloemlezing: kwaliteit. Dat er werk van christelijke dichters terechtkwam in de jaarlijks verschijnende selectie De beste gedichten van...: kwaliteit.

Natuurlijk worden er wel eens christelijke auteurs over het hoofd gezien. Dan kun je een pruillip trekken, maar je kunt je ook afvragen of deze auteurs niet misschien wat beter onder de aandacht gebracht moeten worden.

Dat boeken van christenen niet overal juichende recensies krijgen, ligt echt voornamelijk aan de kwaliteit. Ik snap natuurlijk wel dat mevrouw Wouters de boeken die ze noemt, bestempelt als goede boeken. Ze is boekhandelaar en ze moet het spul verkopen.

Ik heb de indruk dat de schrijvers zelf veel bescheidener zijn. Zij weten dat er hard gewerkt moet worden en dat ze er nog lang niet zijn. Dan helpt het niet erg als er iemand vanaf de tribune gaat roepen dat je best hoog gesprongen hebt als je met je vingers de lat hebt geraakt in plaats van dat je eroverheen hebt gesprongen.

Laten we met zijn allen er alles aan doen om de christelijke literatuur op een hoger niveau te tillen. Velen zijn van goede wil. Maar met roepen dat we zo goed zijn, komen we niet verder.