Gozert (Pieter Koolwijk)

Ties Toesimint (T.T.) is een jongen die zich anders gedraagt dan zijn klasgenoten. Dat komt doordat hij een denkbeeldig vriendje heeft: Gozert. Ties zou deze zin meteen gecorrigeerd hebben. Volgens hem is Gozert niet denkbeeldig; hij is enkel onzichtbaar. Voor anderen, tenminste - Ties ziet hem wel.

Dat is het gegeven in het nieuwe boek van Pieter Koolwijk, Gozert. Eerlijk gezegd had ik nog nooit gehoord van Pieter Koolwijk, maar ik volg de jeugdliteratuur dan ook niet zo goed. In de Grote Vriendelijke Podcast werd de schrijver uitgebreid geïnterviewd en dat gesprek maakte me nieuwsgierig.

Grappig

Gozert is een grappig boek. In de gesprekken tussen Ties en Gozert slaat de fantasie geregeld op hol. Op de vreemdste plaatsen kunnen draken of trollen opduiken en mensen kunnen gemakkelijk veranderen in een kabouter, een slak of een robot. Dat leidt ook tot dwaze acties: op aansporing van Gozert doet Ties dingen die hij anders nooit gedurfd zou hebben.

Die avonturen zijn vermakelijk en dat vindt de vader van Ties vaak ook, maar Ties doet ook wel dingen die te ver gaan. Dat is niet goed voor hemzelf en voor zijn omgeving. Eigenlijk zou hij zijn medicijnen in moeten nemen, maar dat doet Ties niet. Zonder Gozert is het leven immers enorm saai.

Als het allemaal te moeilijk wordt, wordt Ties opgenomen. Gelukkig gaat Gozert mee en die vindt het geweldig in de inrichting. Als Ties wil genezen van zijn wanen, zal hij van Gozert af moeten, maar het is de vraag of hij dat wil. En als hij dat wil, zal hij dat dan kunnen?

Tragisch

Als we Gozert alleen een grappig boek noemen, doen we het tekort. Het is ook een tragisch boek. Ten eerste omdat je als lezer ook de moeilijke situatie ziet van een jongen die zo sterk in zijn wanen gelooft. Vervolgens ook omdat je de tweestrijd ziet van de jongen die inziet dat hij afstand moet nemen van zijn vriendje, maar die ook merkt dat dat wel heel pijnlijk is en misschien is dat offer wel te groot.

Je leest het boek in één ruk uit, want je wilt weten hoe het afloopt met Ties en Gozert. Tegelijkertijd krijg je een beeld van wat Koolwijk vindt van de hedendaagse hulpverlening. Aan de ene kant zijn er geduldige en goedmoedige hulpverleners, maar aan de andere kant zijn er ook kinderen die zo onder de medicijnen zitten dat ze zombies geworden zijn.

Al jaren geleden gaf Guus Kuijer zijn visie op het inrichtingsleven in Hoe Mieke Mom haar maffe moeder vindt (1978). Daar was een dokter die met medicijnen strooide alsof het snoepjes waren. Mieke ervaart de wereld buiten de inrichting als onbegrijpelijk, of het nu het huiselijke leven, school of de rechtspraak betreft. Pas in het 'gekkenhuis' kan ze normaal leven.

Kort door de bocht

Door het boek van Koolwijk schemert een beetje heen dat de hulpverleners uiteindelijk niet echt oog hebben voor het kind en het daarom maar onder de medicijnen houden, omdat dat nu eenmaal gemakkelijker is. Dat is misschien toch net iets te kort door de bocht.

De andere kant - dat iemand met een te kleurrijke en dus afwijkende geest - geholpen is met aandacht wordt overigens krachtig gedemonstreerd in de verhaallijn. Wat Ties vertelde week altijd zo af van de ervaring van zijn ouders, dat ze nooit echt naar hem hebben geluisterd en Ties was wel zo slim om op den duur niet alles meer te vertellen, wetend dat hij toch niet geloofd zou worden.

Met Gozert krijgen we een kijkje in een bijzonder hoofd, waardoor we ons kunnen indenken hoe lastig het is als je denkt op de manier waarop Ties denkt. Hij heeft bijvoorbeeld moeite met beeldspraak, omdat hij veel dingen letterlijk neemt. Als een vriendinnetje zegt dat hij de herrie aan zijn kont heeft hangen, kijkt hij achterom om te controleren of dat zo is.

Illustraties

De illustraties zijn van Linde Faas, wat ook al een nieuwe naam is voor mij. Ze heeft gekozen voor kleurrijke tekeningen, in vaak een lekker losse tekenstijl. Dat past goed bij de uitbundigheid van de fantasie van Ties.

Wie een soortgelijk boek uit de volwassenliteratuur wil lezen, wijs ik graag op Duivelskermis van Gerrit Krol. Hij leed aan de ziekte van Parkinson en ging hallucineren door de medicijnen. Daar schreef hij een boekje over dat het laatste voor zijn dood zou worden.

Gozert is een boek vol fantasie en humor, maar net zo goed een boek vol empathie en compassie. Het is niet alleen voor kinderen een aanrader.