Want dieren zijn precies als mensen (Knipoog 47)

In NRC Handelsblad van 26 mei 2016 was een artikel te lezen van Rik Smits, met de titel 'Want dieren zijn níét precies als mensen'. In het artikel reageert Smits op het boek Zijn we slim genoeg om te weten hoe slim dieren zijn? van etholoog Frans de Waal. Smits vindt dat De Waal doorslaat.

Dieren kunnen best wat, schrijft Smits, maar wat ze kunnen is toch niet te vergelijken met wat mensen presteren. Over het algemeen komen de dieren niet zoveel verder dan het leren van trucjes, die wij ze aangeleerd hebben door gerichte beloningen. Dieren zijn niet precies als mensen.

De titel van het artikel knipoogt natuurlijk naar het Fabeltjeskrantliedje. Ik ga ervan uit dat iedere krantenlezer van boven de dertig de zinsnede herkent. Met tussenpozen is De Fabeltjeskrant uitgezonden tot 1992.

Smits verwijst niet alleen naar het tv-programma vanwege het zinnetje in de kop, maar ook omdat hij vindt dat De Waal fabeltjes vertelt, wat weer heel toepasselijk is: het betreft hier immers verhalen over dieren. Meteen in de eerste alinea maakt Smits zijn positie duidelijk:

's Werelds troetel-etholoog Frans de Waal is een complotdenker. Iedereen die zijn Fabeltjeskrant-adagium 'dieren zijn precies als mensen, met dezelfde mensenwensen en dezelfde mensenstreken' durft te betwijfelen, beticht hij in zijn nieuwste boek Zijn we slim genoeg om te weten hoe slim dieren zijn? van lidmaatschap van een antropocentrische wereldsamenzwering. Een kongsi van filosofen, psychologen en taalkundigen die telkens als dieren iets 'typisch menselijks'blijken te kunnen, fluks de doelpalen verplaatst om de vermeende uniciteit van de mens te redden. 

In de rest van het artikel maakt hij aannemelijk dat De Waal de 'intelligentie' van dieren veel te hoog aanslaat. Smits kan maar tot één conclusie komen: dieren zijn niet precies als mensen en De Waal doet wat hij zijn tegenstanders verwijt: 'hij zet de doelpalen net waar ze hem uitkomen en roept dan: "Zie je wel!"

De Fabeltjeskrant leeft nog steeds. Eerder dit jaar hoorden we dat er gewerkt wordt aan een 3D-versie van de serie, maar ook als die er niet zou komen, hebben nog heel veel mensen herinneringen aan Willem met de waterpomptang, juffrouw Ooievaar en -hatsekidee!- Lowieke de Vos. Een knipoog naar de serie heeft nog altijd effect.