Groenland (Mark Hendriks)

Groenland is een voor mij niet zo bekend gebied. Onlangs las ik twee boeken die zich hier afspelen: Onder ijsbergen (1981) van J. Bernlef en Groenland van Mark Hendriks. Over het eerste boek zal ik binnenkort schrijven. Het gaat over een Deense rechter die als waarnemer naar Groenland reist om een oude moordzaak te onderzoeken. Hij beseft steeds meer dat de manier waarop de Inuit denken en handelen eigenlijk niet te vangen is in westerse wetten. 

Ook in de graphic novel Groenland heeft Groenland een exotische kant: het land waar veel dingen anders zijn dan bij ons. Dat heeft natuurlijk te maken met het landschap: al die sneeuw en dat ijs en de mogelijkheid dat er bijvoorbeeld zomaar ijsberen opduiken. Maar ook met de gebruiken van de plaatselijke bevolking, die echt anders zijn dan die van de gemiddelde Nederlandse, Duitse of Franse lezer. 

Vloggen

Maar niet alles is anders. Ook de Groenlandse bevolking heeft toegang tot het internet en maakt gebruik van moderne technologie. Zo zijn er nogal wat vloggende Groenlanders. Tenminste in het boek Groenland.

De ondertitel van dat boek is: 'Het verhaal van Malik uit Anoritooq'. Malik is een jongere en hij vlogt. Als zodanig is hij een verteller, maar er wordt ook over hem verteld, door Ataak, een oude man, die als een ouderwetse dorpsomroeper op een trommel slaat. Op de titelpagina staat hij ook aangeduid als 'verteller'. Hij heeft blijkbaar het verhaal aangeleverd dat Mark Hendriks getekend heeft. 

De vloggende Malik laat de lezer het dorp zien. In Anoritooq wonen slechts zevenhonderd mensen, voornamelijk ouderen. De vissersvloot is in de loop der jaren gehalveerd en veel vissers zijn omgeschoold (bijvoorbeeld tot IT'ers). Slechts twee keer per jaar wordt het dorp bevoorraad, door een containerschip. Voor de rest moeten de inwoners zich zien te redden. 

Verval

De omgeving is niet altijd opwekkend. Er is bijvoorbeeld een tijdlang een Amerikaanse basis in de buurt van het dorp geweest en toen die ophield te bestaan, hebben de Amerikanen hun zooi laten liggen en die is later ook nooit opgeruimd. De ijsberen lopen tussen de lege en aangetaste vaten. Ook dat benadrukt het beeld van verval, dat vaker opgeroepen wordt bij het dorp. Het bloeiende is er wel van af. 

Door de veranderingen is de oude cultuur aan het verdwijnen. Er is nog maar één persoon in het dorp die het traditionele gerecht kiviak maakt: zeevogels gefermenteerd in een uitgeholde zeehond. De invloeden van het westen sijpelen door en er zijn al westerse toeristen, met hun toeristeneigenaardigheden. Het lijkt ze meer te gaan om te beelden die ze kunnen opnemen, dan om de ervaring zelf.

Spoken en monsters

Tegenover de westerse wereld staat de oorspronkelijke wereld, met niet alleen de traditionele gerechten, maar ook het geloof in spoken en monsters. Aan de ene kant is het een verdwijnende wereld, aan de andere kant is die voor veel inwoners wel een vanzelfsprekendheid. Misschien is dat ook niet zo vreemd als je ergens woont waarin de natuur een rechtstreekse bedreiging kan zijn en daardoor soms bezield lijkt. 

De werkelijkheid is hard: niet alleen moet je je zien te redden en kan de natuur zo bedreigend zijn dat je leven gevaar loopt, maar er is ook de bloederige jacht. De dood is een realiteit en je zult dus met dood en gevaar moeten dealen. 

Opgewekte verteltoon

Groenland is niet een somber boek geworden. Malik heeft altijd een opgewekte verteltoon, wat ook nodig is om zijn volgers te behouden ('Like, share en subscribe!'). Juist die opgewekte toon heeft iets schrijnends omdat er ook een andere kant is: de harde wereld waarin mensen moeite moeten doen om zich staande te houden. 

Hoe betrouwbaar de verteller is, blijft overigens nog in het midden. Gebeurt het allemaal zoals het voorgesteld wordt of wil Ataak gewoon een goed verhaal vertellen aan de toeristen? Het antwoord op die vraag is niet cruciaal, omdat je Groenland niet leest om de plot, maar om de sfeer, om het beeld dat je krijgt van deze leefgemeenschap. 

Tekeningen

De tekeningen van Mark Hendriks zijn een lust voor het oog. Hij tekent met een vrij dikke lijn, waarin veel karakter zit. Die lijn past ook goed bij de robuuste wereld die hij ons laat zien. Verder laat hij het wit van het papier veel werk doen. De leegheid van het landschap wordt met subtiele middelen opgeroepen. 

Groenland is dat andere land, dat land waar dingen anders gaan dan je gewend bent en waar mensen op een andere manier denken. Maar er is ook herkenning: waar ook ter wereld ze zijn, mensen proberen hun leven op orde te krijgen of te houden en elke omgeving kent weer zijn eigen problemen. In Groenland zien we mensen die de moed erin houden en van hun vrij sobere leven het beste proberen te maken. Dat is waarschijnlijk wat iedereen in alle tijden op alle plaaten doet: verderprutsen en hopen dat er iets van het leven terechtkomt. 

Titel: Groenland

Vertelling: Ataak

Tekeningen: Mark Hendriks

Uitgever: Scratch

z.pl. 2021, 256 blz. € 24,95 (gebonden)