Gezinnen waar iets mee is - ze komen in de literatuur veelvuldig voor.Bijvoorbeeld in De avond is ongemak (Marieke Lucas Rijneveld), Zomervacht (Jaap Robben) of Kinderen van het ruige land (Auke Hulst). Ook in Zwanendrifters van Dido Drachman. Treffen we zo'n gezin aan: moeder is er niet meer, vader krijgt zijn leven niet goed op orde, zoon glijdt af naar de criminaliteit en dochter moet zich maar zien te redden.
De dochter is Bettie. Ze zit nog op de basisschool (in het boek gespeld als 'basischool') en begint vragen te stellen bij de afwezigheid van haar moeder. Haar is altijd verteld dat moeder dood is, maar ze weet dat dat niet zo is. Haar moeder heet Zwaantje, vandaar ook de titel. Een zwanendrifter is ook iemand die zwanen houdt, als een vorm van pluimveehouderij. Ik zie wel het verband met de naam van de moeder en misschien ook wel met het op drift zijn van het gezin, maar niet met wat een zwanendrifter is.
Het verdwijnen van de moeder is voor vader blijkbaar nogal traumatisch, want hij wordt al boos als het woord 'zwaan' valt. Dat leek me een beetje sterk.
Het verhaal stelt op gebeurtenisniveau niet zo heel veel voor: kleine gebeurtenisjes, die Bettie steeds meer ingeven dat ze op zoek zou moeten gaan naar haar moeder. Maar in Zwanendrifters draait het ook niet in de eerste plaats om die gebeurtenissen. Het is per slot van rekening geen avonturenboek.
Onmacht
De verhouding tussen de personages is het interessantst. De leden van het gezin hebben het moeilijk met elkaar, maar er is ook een zekere genegenheid. De vader schiet aan alle kanten tekort, maar hij zegt wel dat het maar goed is dat Bettie de pasta met rode saus maakt. Als haar broer dat doet, is het niet te eten. Met de broer (Lukas/Luuk) kan Bettie ruzie maken, maar hij haalt wel 's avonds op als het nodig is. Er is vooral onhandigheid in de omgang met elkaar en weinig van wat ze voor elkaar voelen wordt uitgesproken. Je voelt de onmacht van alle personages.
Verder is er vaders broer, van wie Bettie niet veel moet hebben en zijn vrouw, met wie ze zich juist wel verbonden voelt. En de vrouwen Dina en Neel, van wie Bettie informatie krijgt over haar moeder. Neel wil graag dat Bettie meegaat naar de kerk, maar dat draadje blijft in het verhaal een beetje los hangen.
Zachtheid
In de tekeningen zit een zekere zachtheid. Dat heeft te maken met het materiaal en met kleurgebruik. Ik ben geen kenner, maar ik vermoed dat er waterverf gebruikt is. Er komen veel pasteltinten voor. De lijnen zijn niet geïnkt en soms zijn er zelfs nauwelijks lijnen. Er zijn ook geen kaders, waardoor de tekeningen soms lijken uit te vloeien op de pagina.
Dat past wel bij de sympathie die de lezer heeft voor Bettie. We leven met haar mee, kijken door haar ogen, zitten in haar hoofd en raden hoe zij zich voelt.
Soms hebben de tekeningen iets onbeholpens: dan is bijvoorbeeld een onderlijf aan de korte kant of zit een been wat onhandig aan een romp. Een vuist die op tafel slaat zou krachtig moeten zijn, maar door de manier van tekenen heeft die eerder iets aandoenlijks. Het tekenen van fietsen is ook lastig voor Drachman en dat is nogal onhandig, want Bettie gebruikt haar fiets nogal vaak. Een poging om dat op te vangen is de fiets recht van voren tekenen. Meestal blijft het iets ongemakkelijks houden.
Heel erg is dat nu ook weer niet. Sfeer en psychologie bepalen meer het verhaal dan gebeurtenissen en realistische weergave. Mooi zijn soms de details die Drachman eruitlicht: de handen van vader die een shaggie rollen, een rugzak die klaar staat. Je kijkt dan als lezer mee met de hoofdpersoon of je blik wordt gericht naar dingen die voor haar belangrijk zijn.
Witte zwanen, zwarte zwanen
Het liedje 'Witte zwanen, zwarte zwanen,' een oud kinderlied, speelt ook een rol. Het lied staat bol van symboliek: wit/zwart, leven/dood en Engeland is misschien wel engel-land. Gelukkig wordt dat door Drachman niet expliciet gemaakt. Voor en achter in het boek is de binnenkant van het kaft en het schutblad gevuld met een soort mozaïek van witte en zwarte zwanen. Het is een mooie manier om de symboliek van de zwanen te verbinden met moeder Zwaantje.
Zwanendrifters is een aardige beeldroman. Het verhaal had voor mijn gevoel wat krachtiger gekund. Je kabbelt er een beetje doorheen. Je blijft er wel bij, maar het grijpt je niet direct aan, althans mij niet. Het is wel een sfeervol boek, dat empathie oproept. Een sympathiek debuut.
Je beschrijving geeft mij het gevoel bij alles dat het het net niet is. Fietsen kan ik ook nooit goed tekenen dus dat probleem snap ik wel maar voor iemand die de getekende fietsen wil verkopen is het wel heel onhandig als dat niet lukt.
BeantwoordenVerwijderenDank voor je beschrijving. Ik zag het boek al op verschillende plekken langskomen. Nu weet ik dat ik het zonder moeite kan laten liggen.
Net niet, dat klopt wel. Heeft wel iets, maar toch.
BeantwoordenVerwijderen