3Pak 2020 (Bakhuis / Lanen / Fretz / Van het Nedereind)

De Boekenweek voor Jongeren is alweer achter de rug: die was van 18 tot en met 27 september 2020. Vorig jaar kreeg ik nog doos met geschenkboeken gestuurd voor mijn leerlingen, maar dit jaar is dat niet gebeurd, mogelijk door mijn eigen onoplettendheid. De hele week is een beetje aan mij voorbijgegaan.

Je kunt je ook afvragen voor wie zo'n boekenweek geschikt is. We hebben al de Kinderboekenweek. Die is niet alleen bedoeld voor de basisschool. De boeken voor de oudste jeugd zijn zeker ook geschikt voor de onderbouw van het middelbaar onderwijs. Voor de bovenbouw hebben we de gewone Boekenweek al. 

Het Boekenweekgeschenk voor Jongeren heet sinds enkele jaren 3Pak, omdat er drie verhalen in staan. Dat van vorig jaar besprak ik hier. Het eerste verhaal van Margje Woodrow was goed, maar wel duidelijk jeugdliteratuur. Het tweede, van Joost Klein, was ronduit slecht en het derde was goed op niveau. Mooi werk van Karin Amatmoekrim. 

Dit jaar is de opzet vergelijkbaar: het eerste verhaal is een jeugdverhaal, het laatste is literair. Het tweede is deze keer een strip. Eigenlijk is alleen het laatste verhaal, van Johan Fretz, gelukt. 

Jeugdverhaal

Daniëlle Bakhuis tekent voor het jeugdverhaal, met de titel 'De Virgin'. Waarom er niet is gekozen voor 'The virgin' of 'De maagd' is me niet duidelijk. De titel verwijst naar een tv-programma, waaraan Hannah meedoet. Ze draagt een kuisheidsgordel. De andere deelnemers zijn 'heren'. Elke ronde valt er eentje af en in de finale zal ze ontmaagd worden. 

Zo'n onderwerp zou een interessant programma kunnen opleveren. Er zijn intussen heel wat amusementsprogramma's waarin kandidaten een voor een afvallen. Bakhuis laat zien dat de deelnemers voor de programmamakers niet van belang zijn. Het gaat om het programma, om de kijkcijfers en daarvoor mogen mensen blijkbaar opgeofferd worden. 

Een verhaal over zo'n thema heeft een zekere actualiteitswaarde, al is de gedachte dat het spel ten koste van de mensen gaat nu ook weer niet zo origineel. Zo'n beetje iedereen vermoedt wel dat dergelijke programma's niet draaien om het integer omgaan met gevoelens. Dat Hannah op die manier de liefde van haar leven denkt te vinden is dan ook nogal naïef. 

Dystopisch

Bakhuis heeft van 'De Virgin' een dystopisch verhaal gemaakt. De personages leven in een maatschappij waarin iedereen dezelfde kleding draagt en hetzelfde voedsel eet. Hoe dat voedsel verstrekt wordt is niet helemaal duidelijk en ook is niet helder waarom op het menu de ene dag de groente wordt genoemd die gegeten moet worden en de andere dag het verplichte vlees. 

De maatschappij heet het Collectief, maar ook de machthebbers worden het Collectief genoemd. Er blijkt ook een muur om het land heen te staan. Ingewikkeld, weinig geloofwaardig gemaakt en bovendien: volstrekt onnodig voor het verhaal. 

Er wordt ook niet uitgelegd waarom het televisieprogramma niet valt onder de wetten van het Collectief: daar worden namelijk wel afwijkende kleren gedragen en is er voedsel te eten dat in de rest van de maatschappij verboden is. 

Te veel gedoe, niet genoeg doordacht en een stijl die ook al niet uitblinkt. Bakhuis schrikt niet terug voor zinnen als 'Mijn hart raast als een bezetene' of 'Ik voel de zeewind me omarmen.' 

Strip

Het tweede verhaal is een strip: de tekst is geschreven door Pepijn Lanen, de tekeningen zijn gemaakt door Floor van het Nederend. De titel is 'De afzat-knalavonturen van Faber Wilhelm'. Eigenlijk is het meer een heel rijk geïllustreerd verhaal dan een echte strip. Veel tekst van de verteller en weinig dialoog. De plot is mager. We volgen een ridder, in een harnas, maar verder ongewapend en rijdend op een ongezadelde ezel. Hij heeft wel een smartphone, want dat is blijkbaar grappig. 

De tekeningen kloppen niet altijd met de tekst. De ridder zou een maliënkolder aan moeten hebben maar die is niet getekend. De ezel heeft verder poten waarvan de gewrichten soms net andersom gaan dan bij echte ezels en de ogen staan aan de voorkant van zijn kop in plaats van aan de zijkant. De plaatjes zijn nogal statisch. Het lukt de tekenaar niet goed om vloeiende bewegingen in zijn tekeningen te krijgen. 

Maar een groter bezwaar is het scenario met een dunne rode draad die uitloopt op een teleurstellende plot. Het door elkaar lopen van de tijd (Bono en Elton John in de riddertijd) is ongetwijfeld geestig bedoeld, maar er is mij niet duidelijk wat dat eigenlijk toevoegt aan het verhaal. 

De vorige Stripmaker des Vaderlands heeft heel veel moeite gedaan om graphic novels binnen de literatuurlessen te krijgen. In Nederland zijn er uitstekende stripmakers, die hun sporen ruimschoots hebben verdiend. Juist in een boekje voor jongeren hadden die kunnen uitpakken met een goede strip. Nu moeten de jongeren het doen met een verhaaltje dat ze, gok ik, niet tot het einde zullen lezen. 

Naar Mancora

Gelukkig is er ook nog het derde verhaal, van Johan Fretz. Eerlijk gezegd had ik hiervoor nog nooit wat van deze schrijver gelezen, al kende ik wel zijn naam. 'Naar Manorca. Een tori voor 3Pak' is een goed verhaal. Die ondertitel had voor mij niet gehoefd. Het verhaal is ook buiten de context van dit bundeltje goed leesbaar. 

Hoofpersoon in het verhaal is Benji (Benjamin), 21 jaar oud, vastgelopen in zijn studie en eigenlijk ook in zijn leven. Hij gaat backpacken, al heeft hij een hekel aan het woord. Hij wil niet dat zijn identiteit bepaald wordt door zijn rugzak. Hij ontmoet een jonge vrouw die een jaar ouder is en is meteen verkocht. Dat is niet bepaald een nieuw thema, maar Fretz geeft het diepte door het te verbinden met de doodsangst (levensangst?) van Benji.

Zijn moeder is verongelukt toen hij nog een baby was en daarover heeft hij zich altijd schuldig gevoeld. Het meisje, Lupe, brengt hem ertoe zijn doodsangst in de ogen te zien en gelukkig is Benji daarna niet meteen van de problemen af. Die gemakkelijke afslag heeft Fretz niet genomen. 

'Naar Mancora' is een verhaal dat zeker geschikt is voor jongeren. Er zit een spannende fietstocht in, waarin het leven van de hoofdpersoon gevaar loopt, er zit een relatie in waarvan je niet weet of die op iets meer dan een kortstondig pleziertje zal uitlopen en de hoofdpersoon heeft een karakter dat niet al te plat is. 

Zo'n verhaal kan bij jongeren de interesse voor literatuur wekken en het lijkt me dat dat een van de belangrijkste redenen is waarom 3Pak verspreid is. De andere twee verhalen moeten we dan maar op de koop toe nemen.