Feuilletons, Een selectie (Jeroen Brouwers)

Vanaf het lezen van Kladboek (1979) ben ik een liefhebber van het werk van Jeroen Brouwers. Zijn stijl, zijn toon, zijn vertellerspersoonlijkheid, zijn polemieken, zijn humor, zijn grote woorden en grote gebaren, zijn weemoed soms, het romantische soms. Natuurlijk zie ik dat het ene boek net wat beter is dan het andere, maar het maakt niet uit - ik wil het allemaal lezen.

Zijn Feuilletons zijn een tijdje aan mij voorbijgegaan. Ik stapte pas in bij Papieren levens (2001), de zesde aflevering van het tijdschrift dat eigenlijk een reeks boeken is. De afleveringen daarna De schemer daalt (2005), Sisyphus' bakens (2009) en Restletsels (2012) las ik ook en Laatste plicht (2018) kocht ik tegelijk met de selectie uit Feuilletons. Het ligt nog op de stapel 'te lezen'.

Verantwoording

Achter in de selectie uit Feuilletons staat een 'Verantwoording'. Vreemd genoeg wordt daarin niet vermeld uit welke aflevering elk van de geselecteerde stukken afkomstig is. Niet in de selectie: de schrijversportretten die zijn opgenomen in Gezichten, gestalten (2011), de polemieken die we kunnen terugvinden in Hamerstukken (2010) en de essays over zelfmoord die al gebundeld zijn in de uitgebreide heruitgave van De laatste deur (2017). Uit Laatste plicht is niets opgenomen.

De eerste afdeling omvat 'Verhalen': 'Naaldstil', 'Satans potlood', 'De verliefden'. Het tempo in de verhalen is niet zo hoog en er gebeurt niet zo heel veel in, maar je leest Brouwers ook niet vanwege de spannende avonturen. Mooi geschreven, sfeervol, nauwkeurig geformuleerd en heel erg Brouwers.

Dan de 'Autobiografica'. Ook in de verhalen lijken de vertellers vaak nogal op de schrijver, maar in deze afdeling is de ik ook de schrijver. Ik kende er al het een en ander van, maar ik merk dat ik niet de neiging heb om dingen over te slaan. Alles gelezen, met herkenning.

Dagboek

De afdeling 'Dagboek' bestaat uit meestal wat kortere stukken. Verwacht geen aantekeningen als 'Vanochtend de kippen gevoerd. Kammetje is nog steeds van de leg.' Veel van de dagboekaantekeningen gaan over literatuur of het boekenvak, wat niet zo vreemd is voor een schrijver die zichzelf 'verliteratuurd' noemt. De stukken lezen heerlijk.

In 'Gezichten en geschriften' gaat het helemaal over de literatuur, waarbij Brouwers de polemiek niet schuwt. Oek de Jong wordt 'Uk' en het stuk over Siebelink heet 'De parvenu'. Een citaat:

Is Hij het echt? Nee, Hij is '-achtig'. Hij faket zijn hele leven al een soort decadenterigheid die er een is van inbeelding en gratis interessant doen, imitatie, pseudo, opschepperij, ijdelheid en patserig vertoon van een kale kapoen. 

Behoorlijk op de man soms en in dit geval gaat het meer over de persoon Siebelink dan over zijn werk. Dat wordt in enkele regels weggezet.

En die literatuur van hem? Mainstream. Ook dat Boek van Hem over die knielende bloemenkweker, waarmee Hij het aanzien van Redemptor Mundi heeft verworven, AOW-gerechtigd en al? Dat is, broeders en zuster, een bijbelistisch-obscurant romanwerk, op dezelfde wijze propvol gristelijk gezanik als een avondje André Rieu met violen en aangelengd met zoveel tranen dat men er een waterbed mee kan vullen. 

Humoristisch is het in ieder geval.

Polemisch

Er zijn meer kritische stukken. Over literatuurkritiek (Jeroen Vullings, Marja Pruis, Bas van Putten) bijvoorbeeld en over de Elsschotbiografie van Vic van der Reijt ('Vic's Fabulous Rotboek').

Maar ook waarderende of in ieder geval empathische stukken over schrijvers die wij een beetje aan het vergeten zijn: Geert van Oorschot, Bob den Uyl, Richard Minne. Met zeer, zeer veel plezier gelezen.

Mulisch

Uit het grote stuk over Mulisch blijkt hoezeer Brouwers een liefhebber en een kenner van het werk van Mulisch is. Uit allerlei boeken haalt hij voorbeelden aan die ondersteunen wat hij daarover beweert. Mij was het soms een beetje te veel Mulisch. Misschien kunnen we beter een van diens boeken gaan herlezen, zoals het schitterende Hoogste tijd (1985).

Over de selectie uit Feuilletons kan ik eigenlijk geen recensie schrijven. Ik heb het met plezier gelezen, ja, maar wat zegt dat? Zo ongeveer alles van Brouwers lees ik met plezier. Wie van Brouwers houdt, zal dit boek (ruim driehonderd pagina's) willen lezen. Voor wie Brouwers niet kent, is het misschien een goede kennismaking: de stukken van Brouwers zijn zeer divers en tegelijkertijd onmiskenbaar Brouwers. Probeer maar eens!