Hoe ik probeerde een goed mens te zijn (Ulli Lust)

Ulli Lust zit met haar werk dicht op haar eigen leven. De ‘ik’ in de graphic novel Vandaag is de laatste dag van de rest van je leven (2014), kun je dan ook nagenoeg gelijkstellen aan de auteur. Dat geldt ook voor het zojuist uitgekomen vervolg Hoe ik probeerde een goed mens te zijn, een titel die assicoaties oproept met Hoe ik talent voor het leven kreeg van Rodaan Al Galidi.

Ulli probeert haar leven vorm te geven. Ze heeft een zoontje, dat bij haar ouders woont, waar hij het overigens goed heeft. Ulli wil zich graag inschrijven bij de kunstacademie, maar daar wordt ze steeds afgewezen. Intussen heeft ze wat kleine baantjes en werkt ze aan een prentenboek.

Ze gaat een relatie aan met Georg, een acteur, aan wie ze veel steun heeft. Maar seksueel heeft hij haar weinig tot niets te bieden, wat hij ook beseft. Ulli gaat daarom, met instemming van Georg, een veel meer lichamelijke relatie aan met Kim (Kimata), een Afrikaanse man, met wie ze trouwt om hem een verblijfsvergunning te bezorgen.

Driehoeksverhouding

De relatie Georg – Ulli – Kim kun je met recht een driehoeksverhouding noemen. Niet dat Georg en Kim ook een relatie hebben, maar Kim waardeert Georg wel en spreekt vaak positief over hem. Maar zo’n relatie is natuurlijk wel altijd ingewikkeld, hoe grootmoedig Georg ook is.

Sowieso is de relatie met Kim niet gemakkelijk: hij heeft wat andere opvattingen op de verhouding tussen man en vrouw dan Ulli heeft. Ten dele zal dat te maken hebben met zijn culturele achtergrond, wat hij in ruzies soms ook benadrukt (‘Jij, loopse witte teef!’), maar natuurlijk ook met zijn karakter.

Kim heeft zijn aangename kanten: zo zorgt hij ervoor dat de kamers blinkend schoon zijn. Maar hij is ook onberekenbaar en in zijn woede is hij zelfs gewelddadig, waardoor Ulli in een moeilijke positie gebracht wordt.

Dicht bij zichzelf

Zoals gezegd, Ulli Lust blijft in dit boek dicht bij zichzelf. Je leest dus niet alleen wat er gebeurt, maar je merkt ook hoe zij daaronder is: wanneer ze bijvoorbeeld boos of bang of verdrietig is. Aan de andere kant kan ze zich helemaal verliezen in de seks met Kim.

Die ingewikkelde relatie vraagt veel tijd en energie. Daarnaast heeft Ulli nog haar zoon Philipp, die ze geregeld wil zien, en doet ze verwoede pogingen om haar tekenwerk aan de man te brengen. De titel van het boek verwoordt wat blijkbaar de grondtoon is in het muziekstuk van haar leven: proberen een goed mens te zijn.

Dat komt niet zo expliciet naar voren in wat ze vertelt. Nou ja, het proberen wel. Ulli doet haar best iets van haar leven te maken en haar leven op orde te krijgen en te houden. Als Kim een nacht met een vriendin doorbrengt, denkt ze wel: 'Als ik een goed mens zou zijn, zou ik Claudia en Kimata veel geluk wensen.'

Genadeloze blik

Hoe ik probeerde een goed mens te zijn is een goed boek. Als je het leest, merk je dat het dicht bij je kruipt, ja, zelfs in je kruipt. Dat komt door de genadeloze blik waarmee Ulli zichzelf en haar leven beziet. Ze wil dat leven niet aanduiden, maar zo precies mogelijk beschrijven. Ze is op zoek naar de waarheid en die zoektocht maken we van dichtbij mee. Mooi of lelijk, iets om trots op te zijn of om je voor te schamen - dat soort typeringen doet er voor haar niet toe. 

Ulli Lust wil doordringen tot de kern van haar leven en daardoor wordt dit boek automatisch een intiem boek, een boek waarin niet gefilterd wordt, maar waarin we volop zicht krijgen op de worstelende auteur. 

Tekeningen

In zo'n dikke graphic novel lees je in de eerste plaats het verhaal, maar het zijn wel de tekeningen die het verhaal maken. In die tekeningen is maar een enkele steunkleur gebruikt, een roze, dat ik 'fuchsia' zou noemen, maar ik ben geen kenner, dus misschien is het wel magenta. Het is in ieder geval een kleur die zowel iets liefs als iets hards tegelijkertijd heeft. In het boek werkt het goed: de tekeningen zijn minder kaal en het roze blijkt ook goed te werken in combinatie met het zwart. 

Het basispatroon van veel bladzijden is drie stroken van drie tekeningen, maar daar wordt volop op gevarieerd. Belangrijke scènes krijgen een grotere tekening en af en toe is er een tekening ter grootte van de hele pagina. Soms wordt zo'n tekening ook ingezet als frasering: dan begint er een nieuw 'hoofdstukje'.

In sommige tekeningen gaat Lust helemaal los. In een passage gaat Georg het gesprek aan met Ulli. Ze denkt een moment dat hij bij haar weg wil en het lijkt alsof de vloer onder haar verdwijnt. Dat komt ook tot uitdrukking in de tekening.

Er zijn vrijscènes waarin de personages in dezelfde afbeelding verschillende keren voorkomen. Dat is niet alleen om te laten zien in welke standjes ze het met elkaar doen. In deze tekeningen valt de tijd weg en ook de ruimtebeleving anders is. Dat sluit goed aan bij de inhoud van die afbeeldingen.

Een van die tekeningen (zie onder) zit ingenieus in elkaar: niet alleen komen Ulli en Kim voor in verschillende posities, maar centraal in de tekening is het schaamhaar uitgewerkt tot de kruin van een boom, waarin enkele tientallen vogels fluiten. Je ziet hoe de twee personen vol overgave de liefde bedrijven en tegelijkertijd geven de fluitende vogels iets lichts, iets vrolijks aan de tekening.

De vogels komen ook terug in de slotafbeelding van het boek: een open einde dat door het gekwetter hoopvol wordt, al staat er wel een waarschuwingsbordje langs de weg die Ulli gaat: Gehwegschaden. Het zal allemaal niet vanzelf gaan.

Kaders

Bij sommige tekeningen zijn de kaders weggelaten. Dat kan verschillende functies hebben. Het kan zijn dat de personen vrijheid moeten hebben en bevrijd moeten zijn van begrenzingen, maar als ze klein en in hun geheel getekend zijn, heeft het juist tot gevolg dat ze er verloren en eenzaam uitzien.

Uit dit alles blijkt weer hoe goed gekozen de middelen zijn die Ulli Lust gebruikt om haar verhaal te vertellen. Ze gaat uit van een nietsontziende eerlijkheid en een drang om door te dringen tot de kern, vervolgens gebruikt ze de middelen efficiënt om ons deelgenoot te maken van wat ze geobserveerd en ontdekt heeft.

Bij een dergelijk boek voelt een lezer zich betrokken, omdat je niet alleen een verhaal leest, maar vooral ook een persoon ontmoet. Maar het lezen van Hoe ik probeerde een goed mens te zijn is niet alleen een ontmoeting met de ander, maar ook een confrontatie met jezelf. Wat doe jij in dit verhaal? Wat maak je eigenlijk zelf van je leven en wat zou je moet concluderen als je naar je eigen leven kijkt?

Dat maakt het lezen van Hoe ik probeerde een goed mens te zijn tot een boeiende excursie: je leest niet alleen een boek, maar je leest het leven en je leest jezelf.

Titel: Hoe ik probeerde een goed mens te zijn

Auteur: Ulli Lust

Uitgever: Soul Food Comics

Arnhem 2019, 168 blz. paperback; € 27,50