60 Jaar Ria Valk (Marc Didden)

Ria Valk is er al vanaf het begin van mijn leven. In het jaar nadat ik geboren werd, 1960, werd het plaatje op de markt gebracht dat haar eerste hit zou worden: 'Hou je echt nog van mij, Rocking Billy?' Mijn moeder zong het en ze heeft me verteld dat ik als klein broekmannetje vaak vroeg of mama nog een keer wilde zingen over 'Kokke Billy'. Dat betekent dat mijn moeder het lied echt vaak gezongen moet hebben. Hoe ze eraan kwam, weet ik niet. Een radio hadden we toen nog niet en een tv kwam ons christelijke huishouden sowieso niet binnen. Maar Ria Valk drong dus wel door in het gezin.

Uit de jaren zeventig herinner ik me haar vooral van de carnavalsliedjes. Vrolijk en weinig om het lijf hebbend, zoals het hoort bij carnavalsliedjes. Dat ze in de decennia daarna gewoon is doorgegaan, liedjes, acteerklussen, dat heb ik allemaal niet bijgehouden. Maar nu weet ik het: dankzij het boek 60 Jaar Ria Valk van Marc Didden.

Bronnen?

Het gaat misschien te ver om 60 Jaar Ria Valk een biografie te noemen, maar Didden heeft wel chronologisch  allerlei gebeurtenissen uit het leven van Ria Valk genoteerd. Hij vertelt op een vlotte toon en het boek leest dan ook als een trein. Maar het is volstrekt onduidelijk waar hij zijn informatie vandaan heeft gehaald.

Achter in het boek staat wel een lijst van geraadpleegde boeken, maar daarbij ontbreken de jaartallen, en ook een lijst van krantenartikelen, die willekeurig gekozen lijken. Didden geeft niet met een voetnoot aan hoe hij bijvoorbeeld weet dat een nummer van Ria Valk op een bepaald moment het meest verkocht werd, maar toch niet op nummer 1 in de top 40 terechtkwam, omdat het niet chique genoeg was. Queen stond toen op de hoogste plaats, met 'Somebody to love'.

Wat is hem verteld door Ria Valk zelf en heeft hij gecontroleerd of dat allemaal wel klopt? Ook als Valk te goeder trouw is, waar ik nu maar even van uitga, kan haar geheugen haar bedriegen. Het is goed als je dan meerdere bronnen hebt.

Populair

In het begin van de jaren zestig was Ria Valk bijzonder populair. Er was een markt voor muziek die gericht was op teenagers. Nog onlangs werd daar een uitzending van Andere tijden aan gewijd: 'Tienersterren van toen'. De populariteit van Ria Valk was immens: er werd een fanclub opgericht en dagelijks kreeg ze tientallen brieven.

Bij de opening van een zaak met teenagekleding, werd ze letterlijk belaagd door haar fans. 'Dolle Delftse teeners scheuren Ria's kleren' kopt Het Vrije Volk op 7 september 1961. Didden vermeldt het niet, wat niet zo vreemd is, want in de bronnenlijst staan maar twee artikelen uit 1961, wat altijd nog meer is dan uit 1960, 1962 en 1963. Uit die tijd is geen enkel artikel in de lijst opgenomen.

Op Delpher wordt, alleen al in de kranten, de naam van Ria Valk 124 keer genoemd in 1961. Veel van die artikelen geven overigens niet meer informatie dan dat ze ergens optreedt.

Het Parool, 29 september 1961

Maar in Het Parool van 29 september 1961 wordt  uitgebreid aandacht besteed aan Ria Valk. De kop is 'Ria Valk doet gek'. In het artikel wordt bijvoorbeeld beweerd dat ze per jaar tienduizend gulden meer verdient dan een hoogleraar. Er zijn verscheidene foto's bij het stuk geplaatst. We zien bijvoorbeeld hoe Ria Valk haar handtekening op de blote huid plaatst van een vrouwelijke fan. Ook dat artikel is niet door Didden geraadpleegd.

Begin

De titel 60 Jaar Ria Valk slaat op de carrière van de zangeres. In 1958 werd ze door Willy Alberti en Joop de Knegt ontdekt bij een talentenjacht en won ze het Cabaret der onbekenden.  In 2018 zat ze dus zestig jaar in het vak.

Het Vrije Volk, 7 september 1959

1959 was het jaar van haar doorbraak: ze deed, als enige vrouwelijke deelnemer, mee aan een wedstrijd waarvan de winnaar zich de Nederlandse Elvis Presley mocht noemen. Ze werd tweede. In datzelfde jaar was ze te zien in het tv-programma Nieuwe Oogst. Ook trad ze op voor Nederlandse militairen in La Courtine.

Bam-bam-boe

Grote ophef veroorzaakte het programma Bam-bam-boe. Voor het eerst werden televisie en commercie verbonden. In de tv-show zong of playbackte Ria Valk het lied 'Dans de bam-bam-boe.' Ze hanteerde daarbij een inschuifbare kartonnen koker, die op verschillende plaatsen tegen het lichaam werd getikt en er waren twee dansers die de bam-bam-boe-dans demonstreerden.

Intussen waren de warenhuizen bevoorraad met bam-bam-boeslingers, -rokken en -kokers en er waren dansinstructies te koop. Er was een embargo op de verkoop tot de maandag na de tv-uitzending, die op zaterdagavond was.

Op die maandag staan er in verschillende kranten advertenties voor de bam-bam-boe-rok. Veel kranten schrijven over de tv-show. 'AVRO-TV lanceert Bam-Bam-Boe-gedoe' kopt Het Vrije Volk, dat de koker 'een slagwapen' noemt.

Ria Valk wordt een nieuwe ster aan het firmament van de lichte muze genoemd. Het nummer dat zo succesvol is, heeft 's middags ook al deel uitgemaakt van een bloemenspel bij het Amsterdamse stadion. Wat we ons daarbij moeten voorstellen, is niet helemaal duidelijk.

De kranten noemen Ria Valk een debutante, maar er wordt ook verschillende keren verwezen naar het programma Nieuwe Oogst, waarin ze te zien was.

Het Parool, 19 september 1959

Commercie

Een dag later wordt er kritisch geschreven over de commerciële kant van de televisieshow, bijvoorbeeld in De Tijd - Maasbode. Er zijn besprekingen gaande over reclame op tv. Nou, die is er al, is de strekking.

Ook De Telegraaf besteedt aandacht aan het programma, op 8 september, onder de kop  'De koker - het liedje - de dans. Bam bam boe. Nieuwe rage in Nederland.' De makers van het programma, Joop van Marel en Coen van Orsouw, komen ook aan het woord.

Ze hadden gedacht rijk te worden aan het programma en dat lijkt aardig te lukken. In twee dagen tijd worden er 150.000 slingers en 40.000 kokers verkocht.

Volgens Didden wordt het nummer verboden: de plaatverkoop wordt gestopt en het liedje wordt niet meer gedraaid op de radio. Dat kon ik zo gauw niet terugvinden, maar hij heeft zich er ongetwijfeld meer in verdiept dan ik. Didden noemt het artikel in de Telegraaf, maar uit de bronnenlijst blijkt niet dat hij het ook gelezen heeft.

Zangkwaliteiten

Op de zangkwaliteiten van Valk is soms kritiek. In Het Parool van 19 september 1959 staat een artikel onder de kop 'Wat waarom hoe. Commercie tv en BBB.' Over Ria Valk wordt geschreven:

Zij is een meisje dat onze taal zó onduidelijk uitspreekt, dat de opname van het grammofoonplaatje nogal wat voeten in de aarde heeft gehad. Men heeft de muziek ten slotte maar eerst opgenomen en toen in enkele dagen het meisje klaargestoomd om onze moedertaal zó uit te spreken dat het verstaanbaar zou zijn. 

De hele Bam-bam-boe-affaire doet Didden af in een halve bladzijde. Misschien is het maar een klein hobbeltje in de levenslijn van Ria Valk, maar ze stond daardoor wel in alle kranten. Bovendien is het van belang als we kijken naar de tijd: de snelle opmars van tienersterren en het oprukken van de commercie.

Tijdverschijnsel

Op het moment zelf is men zich bewust van de veranderingen. In de Leeuwarder Courant van 13 juni 1960 wordt een show van Willy Vervoort 'een cascade aan banaliteiten' genoemd. Van Ria Valk wordt gezegd dat ze interessant is als tijdverschijnsel. Die show wordt overigens niet door Didden vermeld.

In veel kritieken heeft men oog voor het talent van Valk. In de Telegraaf van dezelfde dag: 'het blonde zangeresje Ria Valk [manifesteerde] een indrukwekkend zelfvertrouwen.'

In 1961 wordt er nepnieuws verspreid, maar ook dat is kenmerkend. In De Telegraaf van 22 juni 1961 staat dat in een 'Goois dagblad' het bericht te lezen is dat er een 'anti-Ria Valk club' is opgericht. De beoogde voorzitter zou Rinus Ferdinandusse zijn. Die blijkt van niets te weten. Degenen die het nieuws de wereld in geholpen hebben, zeggen dat ze helemaal niet tegen Ria Valk zijn, maar 'tegen de teenager-rage en kwalijke praktijken van de commercie die deze zielige idolen exploiteert.’

Duiding

Graag had ik in de biografie wat duiding gehad: het leven van Ria Valk, geplaatst in de tijd. Dat ontbreekt. Didden volstaat met het opsommen van gebeurtenissen. Hij toont wel hoe ze aanvankelijk onderbetaald werd en dat ze op aansporing van Willy Alberti geld ging vragen voor elk singletje dat verkocht werd. Het onderbetalen van jonge artiesten zou ook later nog aan de orde zijn. Denk aan de omstandigheden waaronder het zangeresje Wilma later moest werken.

Verder ontbreekt nogal de wijdere blik, het zicht op ontwikkelingen in de maatschappij. Doordat Didden zo gericht is op alles wat Ria Valk meemaakt, lezen we niet hoe alles om haar heen verandert. Dat lijkt me een gemiste kans.

Ria Valk zong in de jaren zeventig vooral feestrepertoire : 'Worstjes op mijn borstjes', 'Leo, je bent vannacht weer dronken geweest', 'Moeder, ik ben zo bang', 'Is er hier een dokter in de zaal' en dat soort teksten. Ze kon veel meer, maar kwam toch vaak in dezelfde hoek terecht: ze was de lolbroek die iedereen kon vermaken.

Verdriet

In haar leven was het natuurlijk niet enkel vrolijkheid. Haar eerste man overleed jong, ze had verschillende relaties achter elkaar, haar dochter werd ernstig ziek en bij haarzelf werd huidkanker geconstateerd. Didden tekent het allemaal op.

Door het hele boek heen staan kenmerkende liedteksten voluit weergegeven. Daarin zie je dat Ria Valk veel teksten heeft gezongen die niet zoveel voorstelden. Een enkele keer zit er een tekst tussen van een betere tekstschrijver (bijvoorbeeld Annemarie Oster) en soms zingt ze ook teksten van eigen hand. Je kunt je afvragen wat er van Ria Valk geworden zou zijn als ze betere tekstschrijvers had gehad.

In het midden van het boek is een mooi fotokatern opgenomen, met foto's die een kijkje geven in het leven van Ria Valk, van haar jeugd tot vrij recent.

Legende?

In zijn inleiding noemt Marc Didden Ria Valk 'een van de weinige levende legendes'. Dat lijkt me te veel eer, maar ze is een zangeres die begin jaren zestig beroemd was en toen meedraaide aan de top. Graag had ik meer gelezen over hoe toen het amusement georganiseerd was. Hoe artiesten meerdere optredens per dag of zelfs per avond verzorgden en van het ene schnabbeltje naar het andere gereden werden.

In de jaren zeventig is een nummer van Ria Valk bij elk carnaval vaste prik en sommige van die nummers worden hits. Later zal ze laten zien dat ze acteerkwaliteiten heeft, bijvoorbeeld in Zeg 'ns Aaa.

Ik denk dat ze tot op zekere hoogte ondergewaardeerd is. Pas op latere leeftijd kreeg ze kans om bijvoorbeeld bluesnummers te zingen. Dat had ze waarschijnlijk wel eerder willen doen. Dat is een wat droevig stemmende veronderstelling. Maar altijd is ze zangeres geweest, altijd heeft ze op haar gebied hard gewerkt en hoewel ze al ruim over de zeventig is, treedt ze nog steeds op. Een vakvrouw pur sang dus. Daarvoor kun je bewondering hebben.

In ieder geval zal ik altijd terugdenken aan Rocking Billy, dat mijn moeder zo vaak zong, als ik op de stofzuiger achter haar meereed tijdens het stofzuigen. Voor een deel kan ik het nog zo meezingen.

Sympathiek boek

Didden geeft met 60 Jaar Ria Valk een sympathiek en betrokken portret van de zangeres. Hij is blijven steken in het weergeven van gebeurtenissen, waardoor hij misschien ook te weinig tot haar is doorgedrongen en zeker te weinig tot de tijd waarin ze geleefd heeft en nog leeft. Maar hij heeft het dan toch maar gedaan: een boek geschreven over een artiest die hij bewondert.

Het is mooi dat Ria Valk een dergelijk boek bij haar leven krijgt. Als het verschenen zou zijn na haar dood, had ze er zelf niets aan gehad. Of er ooit een uitgebreide biografie zal komen is nog maar de vraag. Dit boek is er in ieder geval.

60 Jaar Ria Valk is in eigen beheer uitgegeven en is hier te bestellen.