Laat ik het maar meteen zeggen: van Désanne van Brederode heb ik veel te weinig gelezen. Heel vaak ben ik van plan geweest om een boek van haar te lezen. Dan had ik weer eens een interessant interview met haar gehoord of ik had een column van haar gelezen. Ik vind het ook nog een leuk mens en ik vind het goed hoe zij zich inzet voor Syriërs. Maar waarom las ik dan niet meer van haar?
Dat komt misschien een beetje door haar eerste boek, Ave verum corpus / Gegroet waarlijk lichaam (1994). Dat is wel een aardig boek, maar ik vond het toch niet echt goed. Ik weet niet of ik mijn geheugen kan vertrouwen, maar in mijn herinnering vond ik het ook een beetje aanstellerig.
Het heeft me niet weerhouden om haar werk interessant te vinden, maar wel van een zekere afstand, want ik las dat werk niet. Aan de ene kant jammer, aan de andere kant: nu heb ik nog heel wat tegoed. Hart in hart (2007) nam ik een tijdje terug mee uit een kringloop.
Over Hoe het vuur te redden (2024) hoorde ik een interview met de auteur in een podcast. Ik gok dat dat Nooit meer slapen is geweest. En toen leek het me al wat. Maar ik las het nu pas. Ik wilde het namelijk wel voor 21 december uit hebben, want dan houdt Van Brederode een lezing in de Vluchtheuvelkerk in Zetten. Als je tijd en zin hebt, moet je daar maar heen gaan. Aanvang 10.00 uur.
Het echte vuur
De ondertitel van Hoe het vuur te redden is Een filosofische zoektocht. In het boek vraagt Van Brederode zich af waar het echte vuur nog te vinden is. Daarbij gaat het zowel om letterlijk vuur als om innerlijk vuur. En waarom we juist in deze tijd zo moeten zoeken naar dat vuur.
Voor een deel heeft dat te maken met hoe we omgaan met smartphones, sociale media, voortdurende bereikbaarheid. Die doen meer met ons dan we ons realiseren. Dat laat van Brederode zien en ze is daarin vrij overtuigend.
Persoonlijk
Hoe het vuur te redden is een persoonlijk boek. De auteur put uit haar persoonlijke ervaringen: die zijn vaak illustratie of beginpunt van een zoektocht. Ook zij is een kind van deze tijd, al neemt ze de gelegenheid te baat om af en toe niet mee te gaan met de stroom en van een afstandje te kijken, ook naar zichzelf, maar vooral naar de wereld om haar heen om te zien wat er nu eigenlijk gebeurt. Het onderzoeken van de tijd is ook zelfonderzoek.
Het leuke van dit boek vind ik dat het aan de ene kant een heel gerichte zoektocht is, maar aan de andere kant maakt het ook een losse indruk. Désanne van Brederode staat zichzelf zijpaden en dwaalwegen toe, waarbij ze wel steeds het doel in het oog houdt.
Zwagerman
Zo was ik verrast door een hoofdstuk dat voor een groot deel over Joost Zwagerman ging. Zijn biografie is de laatste tijd nogal in het nieuws en ik heb wel eens verteld (misschien ook wel hier), dat ik hem ooit interviewde voor publiek in de Boekenweek, vlak na het verschijnen van zijn roman Zes sterren (2002). In de pauze kwam er een oudere mevrouw naar me toe die zei: 'Hij praat veel leuker dan hij schrijft'. Daar kon Zwagerman later hartelijk om lachen.
Van Brederode tekent Zwagerman als iemand die altijd bereikbaar was, overal 'ja' tegen zei, en wat dat met hem gedaan heeft. Ze is kritisch tegenover die houding, maar ze houdt ook de verbinding met de persoon en ze laat Zwagerman in zijn waarde. Dat is aangenaam om te lezen.
Verdwenen vuur
Het letterlijke vuur is uit ons leven verdwenen: we hebben het niet meer nodig om ons te verwarmen, ons huis te verlichten of om ons eten op te koken. Dat heeft veel gemak opgeleverd, maar wat zijn we erdoor kwijtgeraakt?
Het digitale leven moet het wel ontgelden bij Van Brederode. Dat kun je afdoen als een hang naar een tijd terug toen veel dingen beter waren, maar de auteur wil niet terug naar het oude. Ze wil wel degelijk vooruit, maar dan met het echte vuur en niet met het vuur op een tv-scherm.
Hoe het vuur te redden is geen doortimmerd betoog, maar een verkenning: de schrijfster zoekt op allerlei plekken het letterlijke of het innerlijke vuur. Ik noemde al dat het boek een zekere losheid bezit en die vind ik wel prettig. Niet een boek om het helemaal mee eens of mee oneens te zijn, maar een boek met observaties en ideeën die je even laten nadenken over dingen die je als vanzelfsprekend hebt leren accepteren.
En als de nevel van de tijd de vonken in onze ogen niet gedoofd heeft, is het boek misschien een aanzet om op zoek te gaan naar het vuur, dat op vele plaatsen nog moet branden.
Désanne van Brederode, Hoe het vuur te redden. Een filosofische zoektocht. Uitgeverij Querido, 2024; 288 blz. € 24,99
Geen opmerkingen:
Een reactie posten