Er zijn in de loop van de tijd al heel wat verhalen verteld waarin de tijd gemanipuleerd wordt. A.F.Th. van der Heijden schetste het leven van de eendagsmensen in Het leven uit een dag, Martin Amis liet de tijd teruglopen in Time Arrow, net als Jan Hanlo in het gedicht 'Wij komen ter wereld'. Er is discussie geweest over het gedicht 'Tijd' van M. Vasalis, dat begint met:
Ik droomde, dat ik langzaam leefde ....Leeft de ik langzaam of juist snel? was het discussiepunt. Zie bijvoorbeeld hier.
langzamer dan de oudste steen.
Het was verschrikkelijk: om mij heen
schoot alles op, schokte of beefde,
wat stil lijkt. 'k Zag de drang waarmee
de bomen zich uit de aarde wrongen
terwijl ze hees en hortend zongen;
terwijl de jaargetijden vlogen
verkleurende als regenbogen .....
Scenarioschrijver Pierre Oscar Lévi doet iets soortgelijks in de beeldroman Zandkasteel. Hier zijn het de mensen die snel leven, terwijl de natuur zijn normale tempo behoudt.
De titel verwijst naar de lokatie, het strand. Maar een zandkasteel is ook het minst stevige kasteel dat er bestaat: een flinke golf en het is weg. Die kwetsbaarheid, de zekerheid van verval, ligt ook in de titel besloten. Misschien is zelfs ons leven een zandkasteel. We staan niet stil bij het fragiele ervan, totdat de golven komen. Alle muren die we optrekken zullen de tand des tijds niet kunnen weerstaan. Uiteindelijk zijn we weerloos.
Het verhaal, getekend door Frederik Peeters, speelt zich af op een stukje strand. Er drijft een lijk in het water en we denken al gauw aan een misdaad. Maar er blijkt meer aan de hand. De mensen op het strand zijn in een versnelde tijd terechtgekomen. De kinderen worden zienderogen groter en volwassen en ook de andere mensen verouderen snel. Het vreemde is dat de omgeving zich niets van deze versnelde tijd aan lijkt te trekken: de natuur verandert niet, de dagen blijven even lang.
De versnelling van de tijd is misschien gebonden aan die ene plek, maar de mensen kunnen die plek niet verlaten. Ze zijn gedoemd te wachten op hun dood. In de tussentijd houden ze zichzelf en elkaar bezig. Zo wordt er een verhaal verteld over een koning, die de dood aangezegd krijgt. Binnen zeven jaar zal de boodschapper terugkomen om de ziel van de koning op te eisen.
De koning laat een burcht bouwen die de boodschapper buiten moet sluiten en op die manier denkt hij de dood op afstand te houden. De burcht zal zijn tombe worden. Voor de dood is ook een stevige burcht slechts een zandkasteel.
Aan het eind van het verhaal leeft er nog maar één personage. Ze bouwt een zandkasteel. Natuurlijk weet ze dat het geen stand zal houden, zoals ze weet dat ze het niet zal overleven, maar wat kan ze anders? Als lezer kun je je op die laatste bladzijden alleen nog maar met dit personage identificeren. Jij bent degene die zandkastelen bouwt. Tegen beter weten in.
Levi en Peeters zuigen de lezer gemakkelijk het verhaal in. Vanaf het begin zijn er vragen waar de lezer antwoord op wil hebben. Dan wil je wel doorlezen. En als je weet wat er aan de hand is, wil je weten hoe de personages zich in deze situatie zullen houden.
De tekeningen zijn in zwart-wit en eerlijk gezegd heb ik de kleur niet gemist. Peeters heeft zeker aandacht voor het decor en voor de natuur, maar meer ligt de nadruk op de personen: hen volg je. Het verouderingsproces van de personen heeft Peeters goed weergegeven. Vreemd is wel dat de haren niet mee lijken te groeien en je merkt ook niet dat de nagels snel langer worden. Ik realiseerde me dat pas nadat ik het boek uit had.
Je kunt zeggen dat Peeters (of Lévi) de situatie toch niet helemaal goed doordacht heeft, maar bij een zo symbolisch verhaal, zijn zulke details misschien minder belangrijk. Het boek werkt waarschijnlijk op een dieper niveau dan dat van het verhaal. Dat verhaal wordt overtuigend verteld. Je vraagt je bijvoorbeeld niet af hoe dat nu precies zit met de snelle tijd en ook niet hoe dat nu gekomen is. Daar wordt (gelukkig) ook niets over uitgelegd. Het is een werkelijkheid die we accepteren.
Daaronder ligt de laag waarop wij worden aangesproken. We stellen ons geen vragen over de details van het verhaal, maar over de betekenis ervan. We worden geraakt op zingevingsniveau. Dat is de kracht van Zandkasteel.
Eerder schreef ik over de serie Aama van Frederik Peeters. Die bijdragen vind je hier en hier.
Titel: Zandkasteel
Tekeningen: Frederik Peeters
Scenario: Pierre Oscar Lévi
Uitgever: Sherpa
Haarlem 2016; hardcover, 112 blz. € 24,95
Geen opmerkingen:
Een reactie posten