Het naaiatelier (Mirjam van der Vegt)

Het is alweer vier jaar geleden dat Mirjam van der Vegt een roman publiceerde. Ik schreef hier over De laatste patiënt, dat ik niet zo'n goed boek vond. Wel had ik het idee dat er een beter boek in verborgen zat en dat een goede redacteur Van der Vegt voor de ergste fouten had kunnen behoeden.

Ik eindigde mijn recensie met:

De laatste patiënt had het (...) in zich om een aardig boek te worden en het leest ook helemaal niet vervelend. Het zou mij niet verbazen als Van der Vegt veel meer kan dan ze in dit boek laat zien. Hopelijk gaan we dat ooit nog merken.

Intussen is Van der Vegt alweer heel wat boeken verder, maar dat zijn geen romans. Ze heeft zich de afgelopen jaren beziggehouden met het thema stilte, waarmee ze veel aandacht heeft gekregen. Pas nu is er weer een novelle van haar hand: Het naaiatelier, dat uitgereikt is als christelijk boekenweekgeschenk. Vanwege rechten mag dat niet zo genoemd worden en het heet daarom het actieboek. Over het actieboek van vorig jaar, van Joke Verweerd, schreef ik hier.

Toen Van der Vegt de opdracht kreeg, werd in het nieuws gebracht dat zij het veertigste actieboek zou gaan schrijven. Dat is niet juist. Over de christelijke boekenweekgeschenken schreef ik hier uitgebreid. Er is over de actieboeken wel het een en ander te doen geweest. Er is zelfs in een jaar ruzie over geweest, waardoor het boek niet kon verschijnen.

Het naaiatelier is veel beter dan De laatste patiënt, al is er nog best wat op aan te merken. Er staat wel eens een onhandige zin in of een cliché ('Hoog torent hij boven me uit.'), maar daar wil ik nu niet over zeuren. Er is namelijk ook best wat te prijzen in Het naaiatelier.

We volgen door het boekje heen Jabir, een Afghaan die illegaal in Nederland verblijft. Hij heeft een uitzonderlijk talent: kleding ontwerpen en maken. Dat heeft hij ook al in Afghanistan gedaan. Hij behoort tot de Hazara, een minderheid die vaak gediscrimineerd wordt. Als zijn vader overleden is, merkt hij wat het is om tot zo'n achtergestelde bevolkingsgroep te behoren.

Jabir wordt vooral tegengewerkt door zijn neef Ramin. Die heeft waarschijnlijk ook al niet zo'n mooie rol gespeeld bij de vlucht naar Nederland: Jabirs moeder en zus zijn niet overgekomen. In Nederland loopt hij hem weer tegen het lijf, juist als hij werkt aan een grote opdracht: het maken van een bruidsjurk.

Van der Vegt maakt goed invoelbaar hoe het moet zijn om als illegaal in Nederland te verkeren. Het is een thema dat we niet zoveel tegenkomen in onze literatuur. Een ander voorbeeld is De weg naar het noorden van Naima El Bezaz. Het is een actueel thema, waarover veel in algemene termen gesproken wordt. Van der Vegt geeft de anonieme illegalen in Jabir een gezicht.

De indeling van de personen in goed en kwaad is in een groot deel van het boek nogal simpel. Jabir is bijvoorbeeld goed en Ramin deugt niet. Pas verderop in het boek komt daarin enige nuance. Wat dat betreft hadden de karakters wat gecompliceerder mogen zijn. Ook binnen het bestek van een novelle was daar nog wel wat te winnen geweest.

Hoewel het een christelijk actieboek is, speelt het geloof niet een te nadrukkelijke rol. Het christelijke geloof komt er wel in voor, maar Jabir heeft er duidelijk zijn twijfels bij. Aan het eind lijkt hij een beetje open te staan voor het christendom: 'laat die vreemde God van Elna zich maar bewijzen'.

Het zijn niet de sterkste passages uit het boek. Voelt Van der Vegt hier de druk van het publiek of van de uitgever? Het personage Herbert (die als militair op missie is geweest) zou een interessant personage kunnen zijn, maar hij lijkt zich voornamelijk in dit boekje te bevinden om een expliciete boodschap te brengen: Jabir moet Ramin uitdagen tot liefde.

Hier wordt Het naaiatelier week en prekerig. De boodschapperigheid, die een manco is van meer boeken uit de christelijke hoek, lijkt me een zwaktebod. Ook uit hoe de personen handelen wordt de strekking al duidelijk. Die hoeft niet expliciet gemaakt te worden.

Jabir is uiteindelijk niet meer veilig in het atelier en raakt in een crisis. Dat is het moment waarop het boek interessant wordt: de lezer die zich met Jabir indentificeert, wil graag dat het goed met hem gaat, maar Jabir doet dingen die juist niet in zijn belang lijken. Dat geeft een ongemakkelijk gevoel en dat werkt.

Het naaiatelier is geen meesterwerk, maar het is redelijk fris geschreven en het heeft enkele passages die boven de middelmaat uit stijgen. Bovenal is het een geëngageerd boek, waarin je steeds de betrokkenheid van de schrijfster merkt.

Vorig jaar was het christelijke actieboek niet goed. Het naaiatelier is duidelijk beter en ook beter dan De laatste patiënt. Volgend jaar Janne IJmker of Frans Willem Verbaas?